Том 1 № 1 (2018): КММАнын ЖАРЧЫСЫ

Корутунду. Бир жашка чейинки жана бир жаштан 15 жашка чейинки балдардын цитомегаловирустук инфекциясынын клиникалык өзгөчөлүктөрүн изилдөөгө негизделген иш жүргүзүү. Бул оорулардын клиникалык көрүнүштөрү конъгациялык сарыкта (желтуха), гепатоспленомегалияда, анемияда, гипотрофияда, гипертензионно-гидроцефалдык синдромдо, баш мээнин кальцификатында убактысына жетпей төрөлгөндө (недоношенности) тромбоцитопенияда, курсактагы түйүлдүктүн от чыгаруу жолдорунун атрезиясында байкалган. ЦМВИ чалдыгуусу 3 айга чейинки изилденген балдардын жарымынан көбүрөөгүндө он жооптуу болуп табылган.

Макалада чет элдик студенттердин окуу жылынын ар түрдүү мезгилинде – күзгү жана жазгы семестрлеринде, кышкы жана жайкы сынак учурунда функцианалдык абалынын динамикалык контролунун натыйжаларын математикалык анализди колдонуу менен жүрѳк ыргагынын ѳзгѳрүүсү кѳрсѳтүлгѳн. Вегатативдүү нерв системасынын парасимпатикалык бѳлүмүнүн өсүү таасири окуу жылынын күзгү жана жазгы семестрлеринде байкалган. Кышкы сынак учурунда симпатикалык байланышынын жүрѳк ыргагынын жѳнгѳ салуусуна салымы чоң экени аныкталган, ал эми жайкы сынак учурунда дагы кѳбүрѳѳк вегатативдүү тең салмактуулук ВНСтин симпатикалык бѳлүмүнѳ карай жылуусу багытталган жана жүрѳктүн ыргагынын борборлоштуруусунун даражасы жогорулаган, бул студенттердин толкундануу чыналуунусун жана жүрѳк-кан тамыр системасынын функцианалдуу жасалмасын далилдейт

Проведена оценка безопасности и клинической эффективности препарата «Экдифит» в качестве адаптогенного и анаболического средства у больных легочным туберкулезом.В исследование включены 200 больных обоего пола в возрасте от 18 до 60 лет с верифицированным диагнозом: диссеминированный, очаговый, инфильтративный туберкулез легких и экссудативный плеврит туберкулезной этиологии. Применение препарата «Экдифит» не вызывает ухудшения состояния и самочувствия, обусловленного побочным действием препарата. Установлено, что включение препарата «Экдифит» в качестве анаболического и адаптогенного средства в комплексное лечение туберкулеза легких повышает эффективность лечения.

Одно из перспективных направлений в местном лечении хирургической инфекции является использование мазей на основе эфирных масел лекарственных растений, преимущества которых перед синтетическими неоспоримы: они обладают хорошей переносимостью, низкой частотой побочных реакций, возможностью длительного применения, незначительным числом противопоказаний. Таким образом, клиническое исследование разработанного нового фитопрепарата «Аяфрол, мазь 3%» является актуальным в решении проблемы лечения раневой инфекции. В данной статье представлены данные 1 фазы клинического испытания препарата «Аяфрол».

Корутунду: 2010-жылдан баштап, бүткүл дүйнө жүзүндѳ жыл сайын 19-майда Бүткүл дүйнѳлүк үй-бүлөлүк дарыгерлер күнү белгиленип турат (БДҮБДК). Мындай иш-чараны ѳткѳрүп туруу сунушун Бүткүл дүйнѳлүк үй-бүлѳлүк дарыгерлер уюму киргизген (WONCA). Үй-бүлѳлүк дарыгерлер бүткүл саламаттыкты сактоо системасынын алдыңкы жана негизги ѳкүлдѳрү катары милдет аткарышары жана саламаттык сактоо түзүмүнүн баштапкы гана эмес, экинчи жана үчүнчү баскычтарынын натыйжалуулугу да дал ушул үй-бүлѳлүк дарыгерлердин мына ушундай ролунзаманбап коом тарабынан түшүнүлүүсүнѳ ар тараптуу түрткү берүү – мына ушундай жыл сайын ѳткѳрүлүп туруучу иш-чаранын максаты болуп саналат. Мындай иш-чараларды бир нече ѳлкѳдѳ жана Кыргызстанда ѳткѳрүү тажрыйбасы тууралуу да маалымат берилди.

Корутунду: макалада кеңири таралган кабырчыктуу чакалай илдети дартына чалдыккан оорулуулардын комплекстүү дарылоосу берилген. Оорукчандар контролдук (n=30) жана негизги (n=32) эки топко бөлүнгөн. Негизги топтогу бейтаптарды Тимоцин, L-карнитин и Афобазол менен дарылоо Т-клеткалык звенодогу иммундук системасынын жана А, G иммуноглобулиндеринин нормага келишине, тынчсызданууну жана депрессиянын азаюусуна алып келген. PASI индексинин 34,1±2,4 төн 6,7±0,7 ге чейин түшүшү бул дарылоо ыкмасынын жакшы клиникалык эфективдүүлүгүн көрсөтөт.

Корутунду. Бул макалада медайымдардын паллиативдик жардамдын негиздери боюнча билими жана бейтаптардын алардын жардамына канааттануу даражасы тууралуу талдоо жүргүзүлөт. Изилдөө Бишкек шаарындагы Улуттук онкология борборунда атайын иштелип чыккан анкетанын негизинде жүргүзүлгөн. Сурамжылоодо 48 медайым жана 50 бейтап катышты. Изилдөөнүн негизинде медайымдардын паллиативдик жардамдын негизги аспекттери боюнча билими канаттандырарлык эместиги аныкталды. Ошондой эле бейтаптардын көбунчөсу медайымдардын жардамы менен канааттандырылганы аныкталды. Паллиативдик жардам боюнча баардык медицина билим берүү деңгээлдеринде профессионалдык даярдоонун керектиги аныкталды.

Корутунду. Бул илимий иште Кыргыз Республикасындагы кѳп дарыларга туруктуу туберкулез ооруларын экинчи катардагы дарылар менен дарылоо учурунда кѳрсѳтүлгѳн мотивациялык жардамдын натыйжасы кѳрсѳтүлгѳн. Кѳп дарыларга туруктуу туберкулез ооруларды дарылар менен дарылоону кошумча мотивациялык жардам алган оорулардын дарылоосунун жыйынтыгы менен салыштырууда статистикалык айырма «толук айыгуу» (55,3% и 55,0%) жана «дарылоону таштоо» (18,6% и 22,3%) кѳрсѳткүчтѳрү боюнча (Р>0,05) табылган жок.

Корутундусу: макалада инфильтративдик-ириңдүү трихофития илдетине чалдыккан бейтаптарды тимоген менен дарылоодо иммундук статусу берилген. Дарылоого чейин лейкоцитоз, Т-клеткалык звеносунун балансынын өзгөрүшү, Ig М, G көбөйүшү эки топто тең кездешкен. Дарылоодон кийин CD4+ - клеткалардын нормага келиши эки топто байкалган. CD3+ дени сак адамдардыкына жеткен жок, бирок негизги топтогулардыкы контролдук топтогулардыкына караганда көбүрөөк болгон (р<0,05). Тимоген дарысын колдонулган негизги топто клиникалык көрүнүштөрү салыштырмалуу 5 күнгө эртерээк болгон.

Көздүн жаш чыгаруу мүмкүнчүлүгү менен канатчанын морфологиялык өзгөрүүсүнүүн байланышын изилдөө үчүн баштапкы жана кайталанма птеригиуму бар 36 пациентке байкоо жүргүзүлгөн. Ашыра көз жаштын баштапкы птеригиумде жана васкулит сүрөтү кайталанма птеригиумде аныкталган.

Макалада ич көңдөйүнүн патологиясы бар 246 бейтапка оперативдик кийлигишүүдөн кийинки жыйынтыктардын талдоосу берилди. Операциядан кийинки алгачкы мезгилде бейтаптардын буттарынын веналарынын тромбозу пайда болгон. Көңдөй ичине жасалган операцияларда кездешүүчү тромбоэмболикалык кабылдап кетүүлөрдүн алдын алуу учун, өз убагында жүргүзүлүп башталган медикаментоздук эмес жана фармакологиялык дарылоолор  тромбоэмболикалык өтүшүп кетүүлөрдөн сактайт.

Корутунду: курч жана өнөкөт холецистит менен ооруган 300 бейтаптын операция жолу менен даарылоонун жыйынтыктары берилген, операция минилапаратомдук ыкма менен жасалган. Курч холецистит менен ооруган 130 бейтаптын ичинен 3-дө конверсияга өтүп кетүү байкалган, өнөкөт холецистит менен ооруган 170 бейтаптын ичинен 2-дө байкалган. Ырбап кетүү курч холециститте 11 (8,5%) бейтапта жана өнөкөт холециститте 7 (4,1%) бейтапта катталган. Каза болуу катталган эмес.

Резюме: представлены новые разработки оперативного и консервативного лечения грыж межпозвонковых дисков, в сравнительном аспекте с традиционными методиками.

Корутунду: Иш максаты – 125 бейтаптын эхинококкоз дарты боюнча операция болгон жыйынтыктарын көрсөтүү. Алардын ичинен көзөмөлдөгү топ 62 (49,6%), негизги топ 63 (50,4%) бейтапты түздү. Көзөмөлдөө тобунда традициялык дарылоо жолу менен, ал эми негизги топ операциядан кийинки фиброздук көндөйчөнү декасан жана озон аралашмалары менен жууп тазалоо, операция башталаардан мурун жана бүтөөрундө кан тамырга цефазолин 1,0 же цефтриаксон антибиотиктерин куюу, ошондой эле операциядан кийин активдүү жууп тазалоо сарыктырмасын колдонуу. Негизги топто 3 (4,8%), көзөмөлдөгү топто 7 (11,3%) бейтапта дарттын операциядан кийинки кабылдоосу пайда болду.

Корутунду: Иштин максаты: жарааттын кабылдоосун алдын алууда инфракызыл нурунун колдонуусунун натыйжалуугун баалоо. Жараттын кабылдоосун алдын алууда текшерүүчү тайпада 102 бейтаптын жана негизги тайпада 83 бейтапга инфракызыл нурунун колдонушунун натыйжалуугу көрсөтүлдү. Текшерүүчү тайпада 15 бейтап (14,7%) жана негизги тайпада 4 бейтапда (4,8%)кабылдоолор пайда болду.

Корутунду: Калкан безинин оорулары менен айкалышкан өттүн таш ооруларынан жабыркаган 54 бейтапка жасалган операциялык дарылоонун жыйынтыктары берилди. 54 бейтаптын ичинен 51и аял (94,5%) 3өө эркек (5,5%). Алардын жаш курагы 20 жаштан 70 жашка чейин. Бардык бейтаптарга бир мезгилдүү хирургиялык кийлигишүү жүргүзүлдү (холецистэктомия + калкан безин резекциялоо). Бул ооруларга симультанттык операциялардын натыйжалуу экендиги далилденди.

Корутунду. Бул иште келтирилген маалыматтар салттуу дары-дармектер менен биздин жакшыртылган ыкма менен жасалган лапароскопиялык холецистэктомиядан кийинки оруу синдромун басаңдатуу боюнча чаралардын салыштыруусу берилген. Лапароскопиялык холецистэктомиядан кийин 79 бейтапка анестетик дары-дармектери колдонулган, 68 оорулуга биздин жакшыртылган ыкма колдонулду. Салыштыруунун негизинде жакшыртылган ыкманын пайдалануусу жогорку натыйжалуулугун көрсөттү.

Корутунду: Бул адабияттык жыйынтыкта сепсистин этиологиясы, патогенези, клиникасы жана дарылоосунун суроолору каралган. Жакынкы жана алыскы ѳлкѳлѳрдун адабият жыйынтыктары каралган.

Корутунду. Изилдөөнун максаты – Омуртка-жүлүн жаракатын аныктоонун жана хирургиялык даарылоонун ыкмаларын ѳнүктүрүү жолу менен даарылоонун жыйынтыктарын жакшыртуу.

Изилдөө объекти: Омуртка-жүлүн жаракатынан жапа чеккен 102 бейтап изилденген. Изилдөө ыкмалары: Клиникалык-неврологиялык, рентгенологиялык, омуртканын жана жүлүндүн КТ жана МРТ изилдөөлѳрү.

Бул илимий эмгекте омуртканын жана жүлүндүн жаракатынын клиникалык-неврологиялык ѳзгѳчѳлүктѳрү сүрѳттѳлгѳн, ар түрдүү диагностикалык ыкмалардын эффективдүүлүгүнѳ салыштырмалуу талдоо берилген, операциядан кийинки татаалдашуулардын структурасы жана алардын алдын алуу жолдору изилденген.Омуртка-жүлүн жаракатынан жапа чеккен бейтаптарды даарылоо үчүн атайын курал жана хирургиялык жол менен даарылоонун ыкмасы иштелип чыккан. Татаалдашкан омуртка-жүлүн жаракатына системалык талдоо аркылуу аларды хирургиялык жол менен даарылоонун ыкмалары такталган. Татаалдашуулардын алдын алуу жана даарылоо алгоритми сунушталган.

Кортунду: Ашказандын залал шишиги менен ооруган оорулардын ичке ичеги пластикасы менен жасалган гастроэктомиянын түрлөрүнүн эндоскопиялык натыйжалары изилденди. 3 группага бөлүнгөн 51 оорулуу изилденди. Ичке ичегиден резервуар жасалгандан кийинки эзофагиттердин шексиз (p<0,05) төмөндөшү аныкталды.

Корутунду. Хроникалык субдуралдык гематомаларды (ХСГ) дарылоонун тажрыйбасы келтирилген. Жеңил хирургиялык жол менен дарылоонун 112 бейтаптын арасынан 60 (53,6%) бейтаптагы жыйынтыктары боюнча 1-3 айдын ичинде гематома жана анын капсуласы толугу менен жок болуп кеткендиги тастыкталган (клиникалык, КТ жана МРТ маалыматтарына таянып). Минималдык инвазивдик ыкманы колдонуу сѳѳк-пластикалык трепанацияга салыштырганда ѳлүмгѳ дуушар болууну 2,6дан 1,1% га чейин, баш сѳѳк ичиндеги учураган татаалданууларды 35тен 7,5% га тѳмѳндѳтүүгѳ шарт түздү. Ушул дренаждоо ыкмасы аркылуу бейтаптын стационарда жатуу күндѳрү 20% га чейин кыскарды.

Корутунду. Макалада пародонт ооруларынан келип чыккан тиштердин катарларынын бузулуулары жана ортодонтиялык дарылоо этабынын зарылдыгы чагылдырылган. Колдонулуучу чечилме жана чечилбей турган ортодонтиялык аппараттар, чечилме ортодонтиялык техниканын өзгөчөлүктөрү жазылган.

Корутунду: Илимий эмгекте диагностикалык жабдыктар жана CadCam түзүмүн колдонуу менен имплантаттарды ийгиликтүү орнотуп тиш салуу мүмкүнчүлугүн ачып көрсөтөт.

Корутунду: Кош бойлуулуктун III чейрегинен кош бойлуулук жана бөйрөк кызматына өнөкөт күчөш менен 120 кош бойлуу аялдарга баа-жылы – негизги тобу аялдар, негизги топ көп, соматикалык оорудан жабыркагандар, түзүлүшү тараган өнөкөт оорулар Артка тарт-жылы гинекологиялык ооруларды аныкталган. Кош бойлуу учурунда көп кош бойлуулуктун боюнан жана кан менен татаал, мурда эмгектик, NEF жана адам түйүлдүгүнүн өрчүшүнүн, бөйрөк милдети карап аялдар болгон анализдөө кыйла креатинин жагынан жол-жоболоштурууну жана GFr кыскарган көрсөттү.

Корутунду: Бул илимий иште 2004-жылдын 2017-жылга чейин Шаардык перинаталдык борборго келип түшкөн 45 кургак учук менен жабыркаган кош бойлуу аялдардын төрөт тарыхтарынын ретроспективдик жана проспективдик анализи жүргүзүлдү. Алардын 11% кургак учуктун өткөөл оор абалында аныкталган. Бул аялдардын оору баянында кургак учук менен жабыркаганы кош бойлуулуктун биринчи жана экинчи үч илигинде болгон. Илдет көрүнүктүү клиникалык белгилерди көрсөткөн жок, ошол себептен диагнозу убагында коюлган жок. Кош бойлуулуктун үчүнчү үч илигинде, төрөттөн кийинки мезгилде аялдардын ахыбалдары кескин түрдө начарлап кетти жана алардын 4% леталдуу жыйынтык менен бүттү.

Корутунду: Латуучу талдоо жыныс системасынын жыштыгы акушердик кан сезгенүү оорулары менен аялдар 2,5% экенин көрсөткөн. Бейтаптардын Бул топ боюнча аз кандуулук кыйла көп (3,7 эсеге), диагноз, жүрөк-кан тамыр системасын (2,9 эсе), жана сийдик бөлүп чыгаруу системасынын (2,0 эсе). Гинекологиялык дарттарды кыйла көп моюнчасынын эрозиясын аныкталган (3,0 эсе) болгондуктан, colpitis (2,7 эсеге), endocervicitis (2,6 эсеге), өнөкөт salpingo (2,3 эсеге), өнөкөт endometritis (1,9 жолу).

Корутунду: Ретроспективдүү жолу менен оорулуу ымыркайлардын оору баяндары иштетилип, жатындагы инфекция (ЖИ) дарты изилденди. Мында ВПГ – 86%, ЦМВ инфекциясы – 85% кездешери табылды. Ымыркайларда ЖИ дарты пайда болушуна кош бойлуу энелердин ОРВИ гипертермиясы, аз кандуулук менен оорушу, операция жолу менен төрөтүү – кооптуу факторлор болуп табылды. ЖИ дартына көбүрөөк эркек балдар, ара төрөлгөн жана ооруканага кеч жаткырылган ымыркайлар чалдыгат. ЖИнын белгилери көбүнчө тамак сиӊирүү органдарында – 86%, борбордук нерв системасында – 42,3% кездешет, азыраагы респиратордук системасында – 27%.

Корутунду: макалада окуучулардын тамактануу адаттарынын стереотиптеринин калыптануу факторлору, мектеп жашындагы балдар жана өспүрүмдөрдүн тамактануу адаттарынын өзгөчөлүктөрү, ошондой эле алардын ден-соолукту сактоо жана чындоодогу маанисин камтыган адабияттык баяндама берилген.

Резюме: Эмгекте катаал мамиле жасоонун кесепетинен балдардын баш сөөк-мээсинин жабыркашынын өзгөчөлүктөрү (курактык курамы, даттануусу, клиникалык көрүнүшү, текшерүүнүн функционалдык усулдарынын натыйжалары) баяндалды.

Корутунду: Лактиале дармегинин (саше) колдонуунун клиникалык салыштырмалуугу изилденген. Республикалык жугуштуу оорулар бейтапканасында ич өткөк бөлүмүндө дарыланган 1 айдан 1 жашка чейинки балдардын клиникалык дарты суу аралаш ич өткөгүнүн орточо оор түрүндө кездешкен 60 бейтап 2 топко бөлүнгөн. Алардын ичинен 30 бейтап «Лактиале» менен дарыланган негизги топту түзгөн, 2 топту «Лактиале» менен дарыланбаган көзөмөл тобун түзүшкөн. Кароодогу бейтаптардын негизги клиникалык белгилеринин анализи жана жыштыктын узактыгы боюнча көзөмөл тобу менен салыштырууда, топтордо көрсөткөндөй тез-тез кусуу – (36,4±12,4%; 80,8±8,5%), дененин температурасынын узактыгы (1,8±0,5; 4,0±1,0 күн), заңынын (2,1±0,5; 3,9±0,8 күн) мөөнөтүнүн узактыгы (2,1±0,5; 3,9±0,8 күн) көзөмөл тобундагы бейтаптарда болушкан.

Корутунду: Бул изилдөөдө Ош облустунун жумушка жарамдуу калкынын күч колдонбогон өлүмдөн каза тапкандыгы жөнүндө айтылат. Каза болгондордун көбү жүрөк-кан тамыр ооруларынан (16,9%) жана көбүнчө эркектердин (12,4%) өлүмгө учурашы аныкталды салыштырмалуу аялдарга караганда (4,5%). Өлүмгө учурагандардын арасында жашы 26дан 55ке чейинки кишилер басымдуулук кылат (17,9%), ошонун ичинде 36дан 45ке чейинки жаштагы кишилер 8,4% түздү. Опурталдуу деп 56дан 65 жашка чейинки куракты да айтсак болот (7,3%). Каза болгондордун көпчүлүгүн орус улутундагылар түздү (50%), өзбектер 26,08%, кыргыздар 17,39% жана татарлар болсо 6,53% түздү. Мындай көрүнүш жергиликтүү улуттардын динине байланыштуу маркумдарды союуга бербегендиги менен түшүндүрсө болот.

Корутунду: 2013-жылы 609 комиссиялык-комплекстик экспертиза катталган, анын ичинен 44-ү аткарылбастан кайтарылган. Кылмыш иши боюнча 357 (58,6%), жарандык иши боюнча 10 (1,6%), жабылган иштер боюнча – 242 (39,7%) катталган. Биринчи жолу 36 иш боюнча (5,9%) экспертиза жүргүзүлгөн. Экспертизаны дайындоонун негизги себептери болуп жаракаттын оордугун аныктоо болгон. Экспертиза жүргүзүү көбүнчө укук сактоо органдарынын токтомунун негизинде болгон. 2014-жылы 772 иш катталган, анын ичинен 50-ү аткарылбастан кайтарылган. Экспертизалар көбүнчө кылмыш иштери боюнча жана токтомдун негизинде өткөрүлгөн. Жыныстык жагынан экспертизалар көбүнчө эркектерге өткөрүлгөн. Медицина кызматкерлеринин кесиптик укук бузуулары боюнча 2013-2014-жылдары көбүнчө акушер-гинекологдор тартылган.

Корутунду: 2013-2014-жылдары медициналык кызматкерлердин кесиптик укук бузуусу боюнча өткөн комиссиялык экспертизалар талдоодон өттү. Өткөн экспертизалардын көпчүлүгү акушер-гинекологдордун (41,9%), хирургдардын (12,4%) иштери боюнча өткөн. Өткөн 129 экспертизанын ичинен 92си жабылып калган иштер боюнча өткөн, 35и козголгон кылмыш иш боюнча өткөн. Медициналык жардам берүүдө аныкталган кемчиликтер ооруну табууга жана дарылоого, төрөттү туура эмес жүргүзүүгө, туура эмес операция кылууга байланыштуу болгон.

Корутунду: Бул макалада 2012-2016-ж.ж. КР Саламаттыкты Сактоо Министрлигинин РСМЭБнун каттоосундагы ок атылуучу куралдардын кесепетинен өлүмгө алып келген учурлардын структуралары жана анализдери көрсөтүлөт. Бардык өлүмдөрдүн 7856 (100%) ичинен 72 (0,91%) өлүмдүн окуясы ок атылуучу куралдарынын кесепетинен болоору изилдөөнүн алкагында аныкталды. Анын ичинде эркек кишилердин өлүмү боюнча 68 окуя (94,4%) катталган болсо, аял кишилердин өлүмү боюнча 4 окуя (5,6%) катталган. Ал эми, ишке жөндөмдүүлөрдүн арасынан 17 жаштан 66га чейинкилердин 67 окуясы (93,1%) катталган. Көпчүлүк учурда 72 (100%) жабырлануучунун арасынан 14нүн канынан (19,4%) спирттик ичимдик (алкоголь) табылган, ал эми 10нун (13,8%) канынан опий алкалоиддери табылган (алкалоиды опия).

Корутунду: Бул макалада 2014-2016-ж.ж. КР Саламаттыкты Сактоо Министрлигинин РСМЭБнун каттоосундагы жол кырсыктарынын кесепетинен өлүмгө алып келген учурлардын структуралары жана анализдери көрсөтүлөт. Бардык өлүмдөрдүн 4438 (100%) ичинен 175 (3,9%) өлүмдүн окуясы жол кырсыктарынын кесепетинен болоору изилдөөнүн алкагында аныкталды. Анын ичинде эркек кишилердин өлүмү боюнча 109 окуя (62,3%) катталган болсо, аял кишилердин өлүмү боюнча 66 окуя (37,7%) катталган. Ошондой эле жаш балдардын жана өспүрүмдөрдүн 17-26 жаштагылардын 36 (20,5%) окуясы кездешет. Ал эми, ишке жөндөмдүүлөрдүн арасынан 17 жаштан 66га чейинкилердин 144 окуясы (82,1%) катталган. Көпчүлүк учурда 175 (100%) жабырлануучунун арасынан 56сынын канынан (32,0%) спирттик ичимдик(алкоголь) табылган.

Корутунду: Макалада 2000-жыл жана 2007-2010-жылдары автожаракаттан каза болуунун тутумдук мүнөздөмөсү берилген. Талдоо менен көргөзүлгөн жылдары 8659 (100%) экспертизадан өткөн өлгөндөрдүн 436 (5,03%) автожаракаттан каза болгондугу аныкталды. Өлүмдүн себеби болуп 247-си баш мээнин жаракаты (56,6%), травмалык шок 90 (20,6%) жана кансыроо 34 (7,8%) болгону аныкталды. Автожаракаттан көбүнчө жаштар, жумушка жарамдуу 17-58 курактагы 358 (82,0%) эркектер каза болгон. 165 (37,7%) өлгөндөр жеӊилден аябай оор деӊгээлдеги аракка мас экендиги аныкталды, 1 киши наркотикке мас экени билинди. Жыл мезгили боюнча автотравмадагы өлгөндөрдүн көбү күз-кышка (күз 148 окуя (34,0%), кыш 107 окуя (24,5%) туш келген.

Корутунду: Бизге жеткен булактарды изилдѳѳ кѳрсѳткѳндѳй, Кыргызстандын аймагында абалтадан бери дарылоонун ар кандай ыкмалары эл арасында топтолуп жана сиңип келген. Табып жалпысынан алганда оорулар менен күрѳшүүнүн кѳп кылымдар бою топтолуп келген тажрыйбанын жалгыз алып жүрүүчүсү болуп, ал дарыгердин да, дарыканачынын да жүзү болгон. Табыптар тамырчы, сыныкчы, чѳпчү, киндик эне (аначы) болуп бѳлүнүшкѳн. «Манас» эпосунда чѳптѳр, жаныбарлардан жана минералдан алынган продуктулар менен дарыларылаган табыптар, сынган сѳѳктѳрдү дарылоонун ыкмалары жана жѳнѳкѳй хирургиялык аспаптарды (аштар, тинтүүр, шак-шак ж.б.) колдонуу тууралуу маалыматтар кездешет. Кыргыздардын кылымдар бою калыптанган элдик медицинасы, Кыргызстандын элдик жана заманбап медицинасынын жуурулушу концепциясында чагылдырылышы керек.

Корутунду: Кѳп кылымдардан бери келаткан башка улуттар менен болгон карым-катнаштардын жыйынтыктарына, ошондой эле башка улуттардын медицинасынын тийгизген таасирине карабастан, кыргыздардын элдик дарыгерлиги байыркы болуп саналат. Кыргызстандын этнографиялык жана географиялык ѳзгѳчѳлүктѳрүнѳ жараша дары чѳптѳрдү кургатуу жана сактоо, алардан дарыларды жасоонун ѳзүнчѳ ыкмалары болуп келген. Бул биздин замандын кѳрүнүктүү жазуучусу болгон Ч. Айтматовдун «кыргыз элинин энциклопедиясы» деп атаган «Манас» эпосунда далилденген жана анда кыргыздарга гана тиешелүү болгон эмпирикалык дарылардын топтомдору кѳрсѳтүлгѳн.

Корутунду. Кыргыз тилинин эртеңкисине жана келечегине түздөн-түз тиешеси болгон келечек муундарыбызга тилди окутуу-үйрөтүү иш-аракетеринин маселелери каралды.

Корутунду. Бул макалада медицинадагы эвфемизмдер каралды. Өз алдынча ишти уюштуруу, аны жетекчиликке алуу – бул ар бир окутуучунун жоопкерчиликтүү жана татаал иши.