Том 3 № 3(1) (2013): КММАнын ЖАРЧЫСЫ

Подготовка специалистов санитарно-эпидемиологического пофиля. Приоритетное направление общественного здравоохранения

Новые тенденции подготовки специалистов медико-профилактического профиля для системы здаровоохранения  Кыргызской Республики

бул маалыматта медициналык окуу жайындагы эпидемиология сабагынын мазмунун анализдоо жана жугуштуу эмес ооруунун эпидемиологиясын беруу зарыл

балада бир катар оорулардын болуусу (атопиялык дерматит, азкандуулук ж.б.) менен эмчек эмизүүнүн узактыгынын ортосундагы өз ара терс байланыш аныкталды.

бул макалада айылдык жалпы окуу жайларында окуучу кыздардын медициналык социалдык изилдоосунун жана атайын даярдалган анкета боюнча социалдык сурактын жыйынтыгы берилген.

Макалада акыркы 10 жыл ичиндеги өспүрүм-кыздардын репродуктивдик ден-соолугун көйгөйлөрүнө арналган адабиаттык байкоолор көрсөтүлгөн. Азыркы замандын өспүрүм-кыздардын репродуктивдик потециалынын калыптануусунун төмөнкү негизги тенденциялары белгиленген: физикалык өнүүгүсүнүн дисгармониясы жана четтелүүсү; соматикалык ден соолугунун деңгелинин төмөндөшү; гинекологиялык оорулардын таралышынын жогорулашы; өспүрүмдөрдүн сексуалдык активдүүлүгүнүн эрте жетилүүсү жана ЖЖЖИ, АИВ-инфекцияларды жана аборторду алдын алуу ыкмалары жөнүндө маалыматтын жетишсиздиги.

2006 жылдан 2012 жылга чейин Бишкек шаарынын аскердик комиссариаттарынын баштапкы аскердик каттого тургузуу боюнча отчетторун талдоо жүргүзүлдү. 7 убакытта аскерге чакырылуу жашындагы жаш жигиттердин саны 9,4%га төмөндөшү байкалууда, аскер кызматын өтүүгө жарактуу жаш жигиттердин саны 28,4%га көбөйүдө. Эндокриникалык ооруулар жогорку дэңгээлде туруктуу жайгашуусу аныкталды.

Макалада Бишкек шаарынын ичилүүчү суусунун химиялык жана микробиологиялык көрсөткүчтөрүнүн сапаттарына мүнөздөмө берилген.

Спорттун жети түрү менен машыккан 13 -16 жаштагы (n = 242) өспүрүм спортсмен балдар жана кыздардын физикалык өнүгүүлөрү текшерелип, баа берилди. Физикалык өнүгүүнүн көрсөткүчтөрүнүн Эрисмандын жана Пиркенин индекси боюнча төмөндөшү, ал эми Кетленин индекси боюнча көрсөткүчтөрдүн орто жогорулашы аныкталган. Дене түзүлүшүнүн чымырдыгына Пиньенин индекси боюнча баа берилген, анын негизинде текшерилгендендердин 57% физикалык өнүүгүсү «орточо» деңгээлде, ал эми 4,13% – «начар» деп аныкталган.

Динамикада изилденген суу булактарынын радиациялык коопсуздук көрөсөткүчтөрүн изилдөөлө суу сынадардын жалпы санынан жалпы санынан 75% суммардык альфа-активдүүлүгү боюнча нормативдик өлчөмдөн четтеп кетүүсү аныкталган, 0,2-0,4 Бк/л ден жогору эң көп пайызды түзгөн.

макалада шаардык жана айылдык аскерге чакырылуу жашындагы (18-20 жаш) 260 жаш жигиттердин физикалык өнүгүүсүнүн көрсөткөчтөрүнүн натыйжасы бааланып берилди. Шаардык аскерге чакырылуулардын дене салмагына салыштырганда айылдыктардын дене салмагы чындап эле төмөндүрөөк экендиги аныкталды. Айылдык жигитдердин 13%ынын жана шаардыктардын 11%ынын тамактануусунун жетишиздиги (ДМИ<18,5 кг/смІ) айкын болду.

бул макалада окуучулардын эмгек окуутусуна жана анын материалдык техникалык жабдоосуна гигиеналык баа берилген.

Макалада Бишкек шаарынын райондорунун ичилүүчү суулардын абалы жана калкты суу менен камсыз кылуусу көрсөтүлгөн.

Макалада КР үч региону Бишкек ш., Чүй жана Ыссык-көл областарынын үлгүсүндө атмосфералык абанын чаң болуусу жөнүндөгү маалыматтар келтирилген. Изилдөөлөрдүн жыйынтыгынын маалыматтары боюнча жылдын суук жана жылуу мезгилдеринде орточо суткалык чектүү-мүмкүн болгон концентрациядан 3,9-4,5 эсеге жогору болуу менен абадагы чаңдын концентрациясынын орточо мааниси 0,68 мг/м3-0,58 мг/м3 жеткен. Шаардын түштүк бөлүгүндө абанын чаң болуу деңгээли жылдын суук жана жылуу мезгилдеринде (0,85 мг/м3-0,87 мг/м3) шаардын борбордук бөлүгүнө караганда (0,68 мг/м3-0,58 мг/м3 ) жогору болгон. Айыл жеринде атмосфералык абанын чаң болуу деңгээли жайында Воронцовка айылында 0,35 мг/м3, Боконбаев айылында - 1,01 мг/м3 жеткен, бул орточо суткалык чектүү-мүмкүн болгон концентрациядан (ЧМК) 2,3дөн 6,7 эсеге чейин жогору, кышында эки айылдык калктуу пунктарындагы чаң болуунун деңгээли ЧМК 4төн 5,7 эсеге чейин жогору болгон.

бул макалада Татарстан Республикасындагы балдардын көз жана анын бөлүктөрүнүн оорусунун ооруп калуучулук жана таркалуу көрсөткүчтөрү шаардык жана айылдык жашоочулар арасында аныкталган.

социалдык-гигиеналык талдоо менен чөйрөнүн көрсөткүчтөрүнүн өзгөрүштөрүн, ошону менен бирге балдардын жана өспүрүмдөрдүн заманга, морфологиялык өзгөчөлүктөрүн салтка жараша жана региондук стандарттардын жаңы мамилелерине ылайык каттого мүмкүндүк берет.

ар кайсы өлкөлөрдө өндүрүлгөн тиш пасталарын изилдөөдө көпчүлүк сынамдардагы фтордун өлчөмү жарамдуу чек ичиндеги деңгээлде экендиги табылган. Ал эми 3 өлкөдө (Болгария, Бразилия жана Голландия) өндүрүлгөн тиш пасталарынын сынамдарында фтордун өлчөмүнүн төмөндөшү катталган.

Бишкек шаарынын хореографиялык окуу жайынын окуучуларынын 40 тамак-аш тизмесинин минералдык заттар курамы изилденип, микро жана макроэлемениердин, жетишпестиги аныкталды, тактап айтканда кальцийдин, фтордун, фосфордун ж.б.

Ч. Базарбаев атындагы Бишкек шаарынын хореографиялык окуу жайынын окуучуларынын анык тамактануусун изилдоодо тамактын негизги компоненттеринин жетишсиздиги, тамак аш заттарынын тура эмес катышы, жана ошондой эле кунумдук тамак тизмесинин энергетикалык кубаттуулугунун томондугу аныкталган.

изилдөөнүн натыйжасында тоо-кен өнөр- жайынын жумушчуларынын дене салмагынын жана тамактануу статусунун жогорулашы аныкталган, муну күнүмдүк тамактанууда белоктордун жана майлардын көптүгү, ошондой эле тамактын жогорку энергиялык куббаттуулугу далилдейт. Май жана углеводдук зат алмашуунун көрсөткүчтөрүнүн жумушчулардын жашына жана жумушунун стажына жараша жогорулоо тенденциясы бар.

макалада турак жана коомдук имараттардын аймагынын гамма нурлануусунун дэңгээлин; радондун концентрациясын өлчөмүн; ичүүгө жарактуу суунун альфа жана бета активдүүлүгүнө баа берүү; курулуш материалдардын курамындагы табыгий радионуклеидтердин жыйынтыгы чагылдырылган.

Ысык-Көл облусуна караштуу ден-соолукту чыңдоо мекемелеринин жайгашкан аймактарын изилдеп баа берилген. 2012-2013жж. ден-соолукту чыңдоо мекемелеринен алынган анализдердин санынын азайышы жана көптөгөн объектилердин КР Өкмөтүнүн Токтомуна ылайык көзөмөлсүз калганын аныкталган.

бул макалада «МПД» факультетинин 1-2 курста окуган студентердин окуу шартына баа беру жана алардын ооруучулук структурасын анализдоо берилген.

макалада Ош облустунун элин суу менен камсыздоо булактарынын сапаттарына жана оорууга чалдыкандарга мүнөздөмө берилген. Каракулжа, Чон-Алай райондорунда бактерия менен кирделгени жана ошондой эле, Араван, Каракулжа, Чон-Алай райондорунда санитардык-химиялык көрсөткүчтөрү жогорку экенин аныкталды.

бул макалада «Казак Республикасынын калкынын туура тамактануу боюнча тармактык программасынын» илимий негиздөөсү менен иштеп чыгарылган. Илимий негиздөөнү жана негизги улуттук документтерди эске алуу менен түзүлгөн.

Репродуктивдүү жаштагы аялдар жана жашы 6-59 айдагы балдар арасында витамин А статусу жана ушул витаминдин жетишсиздиги (ВАЖ) изилденген. 41,4% балдардын канынын сывороткасындагы витамин А нормалдуу деңгээлде, ал эми 35,4% - четтик деңгээлде.

атмосфералык абанын булганычынын жана балдардын ооруга чалдыгуусунун көрсөткүчтөрүнүн арасындагы жогорку оң корреляциялык көз карандылыгы тастыкталган.

Курч өтүүчү респиратордук жугуштуу жана гриппке окшош оруулар менен ооруган балдар жана чоң адамдар   молекулярдык-генетикалык ыкма менен респиратордук вирустарга жана ич өткөктүн козгогучторуна текшерилди. Изилдөөнүн жыйынтыгы боюнча бир жашка чейинки балдар жана 30-64 жаштагы чоң адамдар арасында респиратордук инфекция көбүрөөк катталды. Курч респиратордук вирустук инфекцияларды көбүнчө парагрипп, риновирус жана метапневмовирус козгоору аныкталды.

ИК иштелип чыккан концепциясы жана системасы республикада «оорукана ичиндеги инфекцияны көзөмөлдөө жана медициналык таштандыларды башкаруу боюнча багыттуу программасын» кабыл алуунун негизи болгон. Программаны жүзөгө ашыруу саламаттык сактоо системасында инфекцияны көзөмөлдөө инфраструктурасын түзүү аркылуу каралган, ал эми негизги ИК программасын алып жүрүүчүлөр инфекцияны көзөмөлдөө адистери жана стационардык деңгээлдеги ИК комитети эсептелинет, республикалык деңгээлде – Республикалык инфекциялык  көзөмөдөө борбору жана МСЭКД.

Аденовирустун 5 жашка чейинки балдардын ич өткөк оорусунун козгоодогу таасири изилденди.

Кенелерден жугуучу баш мээнин сезгенүүсүнө шектүү оорулуулардын канынын сывороткасына серологиялык байкоо жүргүзүүнүн (мониторинг) натыйжасында кене энцефалитинин вирусуна (67,2±6,3%), конго-крым геморрагиялык ысытмасына (61,8±6,6%), Батыш Нил ысытмасына (23,6±5,7%) антителолор аныкталган ошондуктан арбовирустук жугуштуу ооруларга эрте диагноз коюу максатында азыркы мезгилдеги изилдөө ыкмаларын колдонуу чон мааниге ээ.

Чөйрөдө сымап көп тараган аймактагы жашаган балдардын иммундук системасы изилденип, аны менен бирге микроэлементердин өзгөрүлушү дагы каралган.

Макалада токскара митенин жумурткасын топуракта, иттердин занында, ичегилеринде изилдоонун жыйнтыгы жана элдин серопзитивдик абалы берилген.

Илимий иш цитомегаловирус жугуштуу оору абалын изилдөөгө арналган. Титр антител ЦМВ инфекциясына 25-тен 36 жашка чейинки аялдарда жогору экендиги аныкталган, аялдардын жашы жогорлаган сайын титр антител ылдыйлаган. 21ден 30 жашка чейинки аялдардын боюнда кезинде ЦМВ инфекциясынын энеден балага берилүү риски 3 эсе жогору болгон, алсак жашы жогору болгон аялдарга салыштырганда.

бул материалда жалпы ичеги-карын жана эмдөө менен башкарууга мүмкүн болгон жугуштуу оорулар боюнча эпидемиологиялык абал камтылган. Эмдөө менен башкарууга мүмкүн болгон жана ичеги-карын жугуштуу оорулардын ретроспективдик анализи жүргүзүлгөн. Ошондой эле эпидемиялык жайылуусуна, лабораториялык текшерүүлөрдүн көйгөйлөрү жана турмуш тиричиликке жана ичүүгө пайдаланылган суунун мүнөздөмөсү берилген.

Нарын областындагы малдан жугуштуу оорулары боюнча эпидемиологиялык абалы.

Статьяда дүйнө жүзүндөгү жана республикадагы хламидиоз боюнча абалы, айыл – чарба жаныбарларынын хламидиоз менен оорусу, ошондой эле бруцеллез менен оорулуулардын арасында хламидиоздун таркалуусу тууралуу жалпы маалымат келтирилди.

Бул макалада Казахстандагы заара органдарынын орулардын тузулушу жана динамикасы берилген.

Бул статьяда, Кыргыз Республикасында күнүмдүк эпидемиологиялык көзөмөлдөөнүн грипп жана курч өтүүчү вирустук жугуштуу оорулары (КӨВЖО) боюнча көп жылдык маалыматтар иликтенген. Жүргүзүлүп жаткан эпидемиологиялык көзөмөлдөөнүн электрондук ыкмалар менен грипп жана КӨВЖО орууларынын көрсөткүчтөрүн чогултуу жана иликтөө системасына баа берилген.

Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоо министрлигинин мамлекеттик оорулардын алдын алуу жана санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдөө Департаменти Грипптин оор түрү менен ооруп ооруканага жатып жана үй-бүлолүк дарыгерлер борборуна кайрылып дарылангандардын көрсөткүчтөрүнө эпидемиологиялык иликтоо өткөрүлгөн. Иликтөөтандама эпидемиологиялык көзөмөлдөө жүргүзүлүп жаткан Бишкек, Ош шаарларындагы медициналык мекемелердин көрсөткүчтөрүнүн негизинде өткөрүлдү.

Аденовирус инфекциясынын эпидемиологиясы боюнча билдирүүлөр жыйынтыкталды.

Кене энцефалит оорунун серологиялык ыкмаларды менен аныктоо жыйынтыктары ушул салыштыруу изилдөөдө көрсөтүлгөн. Гемагглютинация реакциясы менен салыштырганда иммун ферементүү анализ методунун жогорку сапатын жана сезгичтигин жакшы натыйжасы 12,2±0,03%ке көбүрөөк жана кененин тиштегенден кийинки эрте пайда болучу IgM антителолорду оорулунун канында табуунун мүмкүндүгүн эске алып, Кыргыз Республикада кене энцефалитин аныктоого иммун ферементүү анализ методун кеңири пайдаланууга сунуш кылса болот.

Бул макалада белгисиз генездеги калтыратманын этиологиялык структурасы берилген.

Бул макалада бактериологиялык методу менен 1329 ооруган адамдар ирин сезгенүү абалы боюнча изилденген. Эң негизгиси болуп S.aureus же болбосо коагулаза оң стафилаккоктор пенициллин тобундагы препараттарга жогорку туруктуулугу аныкталды.

Илимий иш оорулуунун цитомегаловирус оору абалын изилдөөгө арналган. Текшерилген орулуулардын көбүнчөсү ЦМВ оорусуна сеопозитивдүү болгон (88%). Титр антител IgG ЦМВ инфекциясына 21ден 35 жашка чейинки орулууларда жогору 1:400 жана 1:800 экендиги аныкталган, аялдардын жашы жогорлаган сайын титр антител ылдыйлаган. 21 ден 30 жашка чейин аялдардын боюнда кезинде ЦМВ инфекциясынын энеден балага берилүү риски 3 эсе жогору болгон, алсак жашы жогору болгон аялдарга салыштырганда.

Ош областындагы 4310 жаштагы балдар гименолепидозго жана анемияга Ката-Катц жана гемиглобинцианидный ыкма менен лабораториялык текшерүүдөн өтүштү. 9-12 жаштагы балдарынын 16% ичеги курттары, 35,6% ас кандуулук табылды.

Бул макалада 1995-2012-ж Бишкек шаарындагы сарык оорусунун “А” түрүнүн эпидемиологиялык талдоосунун жыйынтыгы келтирилген. Талдоонун жыйынтыгы боюнча 2-3 жыл аралыгындагы көп жылдык динамикасынын мерчимдиги жөнүндө күбөлөндүрөт. Тобокелдик топко (70%) 14 жашка чейинки балдар кирет. Тобокелдик мезгил болуп сентябрь-ноябрь саналат. Негизги жуктуруу жолу - карым-катнаш, турмуш-тиричилик.

Бул илимий макалада түрдүү биосубстраттардын (заара, какырык, жарааттын суусу) 16292 пробасынан микроорганизмдерди бөлүп алуу жана бөлүнгөн микробдордун 4513 штаммдарынын антибиотиктерге туруктуулук даражасы чагылдырылган.

Бул макалада сырткы чөйрөнүн объектилеринин мите курт ооруларынын таркалышынын ролу көрсөтүлгөн.

Бул макалада Ош областынын кургак учук оорулуу балдардын жана оспурумдордун физикалык, фунционалдык осушунун учурдагы абалына адабий анализдер келтирилген.