Том 5 № 5 (2022): КММАнын ЖАРЧЫСЫ

Корутунду. Бөйрөктүн ооруларынын жыштыгы курч бөйрөк бөйрөктүн бузулушуна жол бербеген профилактикалык иш-чараларга көз каранды. Азербайжан жана республикалык мамлекеттик комитетинин маалыматтары боюнча өнөкөт бөйрөк жана өлүмдүн өнүгүшүнө көмөктөшүү тенденцияларын аныктадык Академик М. Джавад-Заде. Азербайжандын калкынын жалпы ооруга талдоо 2018- жылы 2014-жылга салыштырмалуу 1,9% азайгандыгын көрсөттү. Кан айлануу системасынын оорулары - V, заара-жыныс системасы - VIII, эндокриндик система - 2014-жылы XIII, XII рейтингдик орунду - 2015-жылдан 2018-жылга чейин ээлеген. Азербайжандын калкынын жалпы өлүмүнүн анализи 1,4% азайгандыгын көрсөттү (көрүнүү көрсөткүчү 98,6% түздү). Кан айлануу системасынын оорулары 1-орунду, 2014-жылы, 2016-жылы жана 2017-ж. IX сийдик-жыныс системасынын оорулары, 2015-жылы X жана 2018-жылы VIII, 2015-жылы VIII, 2016-жылы VII, VI жана 2017- ж. 2018. Заара-жыныс системасынын оорусунун өсүү тенденциясы 2016-жылы гана +9,4%га байкалган. Заара ташыгыч, табарсык жана простата безинин оорулары менен ооругандардын жагымдуулугу жогорулаганы аныкталган. Көпчүлүк учурларда өнөкөт бөйрөк оорусунун өнүгүшүнүн натыйжасы кан айлануу системасынын, сийдик-генитурарлык жана эндокриндик системалардын оорулары болуп саналат. Ошондуктан, медициналык кызматтын баштапкы деңгээлинде тобокелдик факторлорун аныктоо жана ар кандай адистиктеги дарыгерлердин дисциплиналар аралык мамилеси зарыл.

Корутунду. Кан тамыр травмасы менен жабыркагандарга госпиталга кам көрүү көйгөйү 2011-2020-жылдарга Ош аймактар аралык биргелешкен клиникалык ооруканасынын кан тамыр хирургдары тарабынан райондордо иштеп жаткан кан тамыр травмасы менен жабыркагандардын 246 учур тарыхын талдоонун негизинде изилденген. Жабырлануучулардын 97,2% медициналык кызматкер келгенге чейин же аларды медициналык мекемеге жеткирүүдөн мурун эч кандай жардам алышкан эмес. Ош шаарынын жана Ош облусунун калкынын ар-кандай катмарларынан 320 жаран анкета менен сурамжыланган. Калктын абсолюттук көпчүлүгү биринчи жардамдын билимин жана көндүмдөрүн өздөштүрбөйт, эң негизгиси, жаракат алганучурда биринчи жардам көрсөтүү алардын жарандык милдети эмес деп эсептешет, аны шашылыш медициналык персонал же башка медициналык кызматкерлер гана жүргүзүшү керек деп ойлошот. Жабыр тарткандарга ооруканага чейинки жардамдын натыйжаларын жакшыртуу үчүн уюштуруучулук-тактикалык сунуштар берилген.

Корутунду. Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын кан тамыр бөлүмүндө жана Ош шаардык клиникалык ооруканасынын хирургия жана травматология бөлүмдөрүндө кан тамыр травмасы менен дарыланган 574 бейтаптын дарттабуусун жана дарылоосун талдоонун негизинде саламаттык сактоонун биринчи жана экинчи звеносунун мекемелеринде 2011-2020-жылдар аралыгындагы кан тамыр жаракатынын дарылоо-диагностикалык иш-чараларына мүнөздөмө берилген. Саламаттык сактоонун биринчи жана экинчи звеносундагы мекемелеринде кан тамыр жаракаты менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн көлөмү жана мүнөзү такталган. Жаракат алган жерде жабыркагандардын абсолюттук көпчүлүгүнө биринчи медициналык жардамдын толук көлөмү көрсөтүлбөгөндүгү аныкталды, буга байланыштуу калктын кеңири катмарын биринчи медициналык жардамдын эрежелерине үйрөтүү зарылдыгы келип чыгууда. Саламаттык сактоонун экинчи звеносундагы стационарларда кан тамыр жаракатын аныктоо жана дарылоо тактикасы иштелип чыкты. Ошондой эле медициналык кызматтын бардык этаптарында кан тамыр жаракаты менен жабыркагандарга жардам көрсөтүүнүн клиникалык протоколун иштеп чыгуу зарылдыгы белгиленген.

Аннотация.В статье приведены современные классификации переломов вертельной области проксимального отдела бедренной кости. Показаны значения классификации повреждений для успешного осуществления деятельности врача травматолога-ортопеда в соответствии с профессиональным стандартом. Современная система классификации переломов вертельной области для описания моделей переломов должна быть простой, надежной, легко воспроизводимой и клинической полезной для определения дальнейшей тактики лечения пациента. Владения современными классификациями переломов является основой выбора адекватной тактики лечения переломов, выбора ортопедических имплантов в зависимости от типа переломов и прогнозирования последствий повреждения.

Корутунду. Бул макалада Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин электрондук саламаттык сактоо борборунун маалыматтары боюнча 1-жылдан 2013-жылга чейинки региондор боюнча өлүмгө учуроонун 2021- жылга чейинки динамикасында жатын моюнчасынын залалдуу шишиктерине алгачкы чалдыгуунун анализи берилген. Республика боюнча оң өсүш менен жатын моюнчасынын залалдуу шишиктеринин алгачкы ооруларынын ишенимдүү жогорку көрсөткүчтөрү 2015 (17,8±0,70/0000), 2018 (15,3±0,60/0000) жана 2021 (12,8±0,60/0000) жылдары аныкталды, жыл боюнча негизинен Нарын, Жалал-Абад, Талас облустарында жана Бишкек шаарында өсүш аныкталган. Жатын моюнчасынын залалдуу шишигинен 1 жылга чейин каза болгон учурлардын эң көп саны жыл боюнча Жалал-Абад, Ош, Чүй жана Ысык-Көл облустарына туура келген. Ысык-Көл облусунда аялдардын саны аз болгонуна карабастан, жатын моюнчасынын рагынан каза болгондор салыштырмалуу алдыңкы орунда турат. Бул калктын кеч кайрылуусу, региондордо онкологиялык жардамдын жеткиликтүүлүгүнүн төмөндүгү менен байланыштуу. Оорунун алдын алуу белгилери жана чаралары жөнүндө калктын сабаттуулугун жогорулатуу, ошондой эле ден-соолуктун баштапкы деңгээлинде дарыгерлердин онкологиялык жардамын көбөйтүү аркылуу жатын моюнчасынын рагынан биринчи жылы оорунун жана өлүмдүн көбөйүшүн азайтуу мүмкүн болот.

Корутунду. Макалада мойнун кыскан кылтактан (муунуп) өлгөндө (суицидден) кандагы гормондун жана бөйрөк безинин пучок зонасында морфофункционалдык озгоруулор жөнундө айтылат. Кандагы болгон кортизол гормону 200 нмоль/лден 1200 нмоль/л-ге чейин көтөрулгөн. Морфологиялык изилдөөдө бөйрөк безинин пучок зонасында адренокортикоциттер липид менен жуктөлгөн. Пучок зонасынын кандуулугу көбөйгөндө липид менен жуктөлгөну азайды. Зоналар арасындагы чектик жоголуп атат, өзгөчө пучок жана сетчатый зонасында.

Корутунду. Бул макалада республикалык соттук-медициналык экспертиза борборунан алынган маалыматтардын негизинде сырткы таасирлердин себебинен өлүмгө дуушар болгондордун кездешүүсү жана структурасы боюнча иликтөө жүргүзүлүшү баяндалды. Иликтөөнүн негизинде төмөнкулөр аныкталды: 20192021-жылдардын аралыгында жалпысынан КР Саламаттык Сактоо Министрилигинин РСМЭБнун маалыматы боюнча 3956 өлүк изилденген. Ошолордун 855-и сырткы таасирлердин негизинде каза тапкан. Сырткы таасирлердин негизинде өлүмгө туш болгондордун эн көбү 2021-жылы болгон жана 345-ти түзгөн (22,9%); жана 2019-жылы 323 окуя катталган (22,3%); ал эми 2020- жылы болсо – 187 (18,6%) катталган. Каза тапкандардын арасында эркектер көбүрөөк өлүмгө туш келген (83,2%). Бул көрсөткүч өзгөчө 2021-ж жогору болгон - 287 (83,2%). Анализдин (такталманын) көрсөтүүлөрү боюнча кырсыктан өлүмгө дуушар болгондордун саны жана курагы боюнча 21-61 жашка чейин дал келген (70,1%). Сырткы таасирдердин негизинде өлүмгө туш болгондордун арасында муунуп ѳлгѳндѳрдүн саны көп болгон жана 289-ду (33,9%) түзгөн.

Аннотация. В целях выявления особенности формирования повреждений у велосипедистов в условиях столкновений движущихся велосипедов между собой и с неподвижными препятствиями, авторами проведен анализ результатов заключений судебно-медицинских экспертиз в отношении велосипедистов, погибших или получивших различную степень травмы при указанных видах велотравмы. Велосипедисты были лицами мужского пола в возрасте от 46 до 81лет, не имели шлема и других защитных средств, находились в сезонной одежде. Установлено, что диагностика повреждений у велосипедистов, пострадавших при столкновениях движущихся велосипедов между собой, может быть основана на характере и локализации повреждения структуры головы с учетом особенностей повреждений кожного покрова. В условиях столкновений движущихся велосипедов с неподвижными средствами у велосипедистов могут наблюдаться повреждения кожного покрова в виде множественных ссадин и кровоподтеков в области головы, лица и в конечностях, а также закрытые переломы костей предплечий и нижних ребер. При этом могут и отсутствовать повреждения структуры головы, нижних конечностей или же внутренних органов, которые более часто наблюдаются при других видах велотравм.

Корутунду. Макалада COVID-19 пандемия убактысында COVID-19-ду абакта жаткандардын арасына тарапташ үчүн абактагы саламаттыкты сактоонун ахвалын мониторинг кылып, анын денгелин аныктоо жөнүндө айтылган.Мониторинг пенитенциардык мекемелерде (убактылуу кармачу изолятор, тергөө изолятору,тарбиялап оңдоо колониялары жана жашы жете элек эркек балдардын колониясы) жүргүзүлдү. Мониторинг жана саламаттык сактоонун денгелин аныктоо абакта жаткандарды сурамжылоо жана ошо мекемелердин кызматкерлерин интервьюрирование методологиясы менен болду. Абак саламаттыкты сактоонун үнгулуу көйгөйү болуп:
­ -кадр потенциалынын аздыгы
­ -пенитенциардык саламаттык сактоону жетиштүү эмле каржылоо
­ -медициналык билимди үзгүлтүксүз жогорулануунун жетишсиздиги,квалификацияны өнүктүрүү
­ -медициналык жардамды берүүнүн сапатын уюштурунун начардыгы
­ -каражат-жабдыктын жана медициналык жабдыктары менен камсыздоонун жетишсиздиги
­ -бюджеттик каражатты үнөмсүз колдонуу жана ошого муктаждыкты эсептебей жана стратегиялык багыттын анализи жоктугу­                          -мекемелер аралык иш алып баруунун жоктугу

Корутунду. Медициналык кызматкерирдин кесиптик укуктарды бузуусу боюнча 2019-2020 жылдары откон комиссиялык соттук-медициналык экспертизаларды ретроспективде салыштырмалуу изилдегенде 184 экспертизадан 73-у акушер- гинекологдордун, 87си-хирургдардын кесипкой иштери менен байланыштуу болгон. Травматолог-ортопед, окулист, реаниматологдордун кесипкой ишине байланыштуу экспертизалардын осушу байкалууда. Жоопко тартылып аткандардын арасында уролог, кардиолог, нейрохирург, проктолог, жана да врач-лаборант пайда болду.

Корутунду: Макалада Сovid-19-дан каза болгондордун өпкөсүнүн аймактык лимфа түйүндөрүндөгү морфологиялык өзгөрүшү баяндалган. Изилдөөгө алынган топко оорукана шартында ПЦР менен такталган Сovid-19-дан каза болгон 25 кишинин перибронхиалдык лимфа түйүндөрү болду. Алынган лимфа түйүндөрү гистологиялык иш-аракеттен кийин морфологиялык изилдөөгө гематоксилин жана эозин менен боелгондон кийин алынды. Изилдөөнүн негизинде перибронхиалдык лимфа түйүндөрүндө клеткалар топтомунда лимфоциттер, плазмоциттер, макрофагдардын көбөйгөнүнүн, фибрин жана фибринге окшош нерселердинкапташы, эритроциттердин сладжы жана кан тамырларда тромбдордун пайда болушу аныкталды. Ушундай өзгөрүүлөр Сovid-19-дан өлгөндөрдүн өпкөсүндөгү эксудативдик жана пролиферативдик фазасындагы өзгөрүштөргө мүнөздүү.

Корутунду. Макалада 2015-2022-жылдар аралыгында Улуттук энени жана баланы коргоо борборунун гематология бөлүмүндө стационардык текшерүүдөн жана дарылануудан өткөн соок кемигинин жетишсиздигинен пайда болгон аз кандуулук менен ооруган балдардын медициналык документтерин ретроспективдүү изилдөөнүн маалыматтары келтирилген. Анамнездин маалыматтарын, объективдүү текшерүүнү, клиникалык, лабораториялык жана инструменталдык изилдөө ыкмаларын камтыган медициналык тарых талдоосу жүргүзүлдү.

Аннотация. Синдром Альпорта (СА) или наследственный нефрит – это наследственное заболевание, для которого наиболее характерно поражение почек, вызванное аномалиями цепей α3, α4 или α5 в коллагене типа IV. Чаще данной наследственной патологией страдают мальчики, чем девочки. СА протекает тяжелее у лиц мужского пола, вплоть до состояния, требующего трансплантации почек. В данной статье описаны распространенность этого генетического заболевания, современная классификация, а также представлены 2 клинических случая СА, у мальчика и девочки из одной семьи.

Корутунду. Жаңы төрөлгөн ымыркай балдардын өлүмдөрүнүн негизги себеби, патологиялык сарык неонаталдык оорулары болуп саналууда. Биздин изилдөөбүздүн максаты эрте төрөлгөн ымыркайлардагы узакка созулган неонаталдык патологиялык сарыктын агымынын тобокелдик факторлорун жана клиникалык-лабороториялык өзгөчөлүктөрүн аныктоо жана ранжирлөө болгон. Изилдөөнүн объектиси болуп патологиялык гипербилирубинемия менен эрте төрөлгөн (198) жана мөөнөтүндө төрөлгөн (205) ымыркай болгон. Абалдын оордугун баалоо гипербилирубинемия- нын кыйыр деңгээлин, клиникалык көрүнүштөрүн Крамер, АГБО жана Глазго шкалалары боюнча баалоо деңгээлине ылайык жүргүзүлгөн. Узакка созулган неонаталдык патологиялык гипербилирубинемияны өнүктүрүү үчүн олуттуу тобокелдик факторлорунун көптөгөн далилдери бар экендигин аныкташкан, алар эрте төрөлгөн ымыркайларда көбүрөөк байкалат. Эрте төрөлгөн балдарда дагы гипебилирубинемиянын кыйыр деңгээлинин узакка созулган оор атипикалык клиникалык көрүнүштөрү байкалат (р<0,05).

Корутунду. Бул макалада Бишкек шаардык медициналык тез жардам балдар клиникалык ооруканасынын неонатологиялык реанимация бөлүмүнүн базасында жүргүзүлгөн өпкөнү жасалма желдетүүдө (ѲЖЖ) жаткан 139 ымыркайдын изилдөөсүнүн жыйынтыктары келтирилген. Эндотрахеалдык түтүктү чыгарып салбастан, травматизация жана анестезия жок трахеалдык аспиратты вакуумдук чогултуу менен стерилдүү алуунун оригиналдуу модификацияланган ыкмасы (КР патенти №2227 30.10.2020-ж.) келтирилген жана алынган маалыматтар трахеалдык аспиратты чогултуу салттуу ыкмасы менен салыштырмалуу талкууланат. Жаңы төрөлгөн балдарда вентилятор менен байланышкан пневмониянын алдын алуу үчүн ооз көңдөйүнүн жана мурундун былжыр челин 0,05% хлоргексидин суу эритмеси менен сугаруу сунушталат. 

Корутунду. Макалада тубаса жүрөк кемтиги менен ооруган балдардын өлүм коркунучун аныктоочу факторлору көрсөтүлгөн. Жүрөк жетишсиздиги, андан кийин көп органдардын иштебей калышы, тубаса жүрөк оорусу менен ооругандардын оор клиникалык абалынын жана өлүмүнүн эң көп таралган себеби болгон.

Аннотация. В статье представлены результаты ретроспективного изучения эффективности и безопасности ритуксимаба у 48 детей с СКВ. Ритуксимаб назначали пациентам с высокоактивным течением заболевания с поражением почек и ЦНС, а также при резистентном или рецидивирующем течении, наличии признаков кортикостероидной токсичности. Доза вводимого препарата составляла 375мг/м2 еженедельно, не более 500 мг на одну инфузию (2-4 инфузии) с повторными курсами каждые 6-12 месяцев в зависимости от степени активности заболевания, выраженности В-клеточной деплеции, уровня гипоиммуноглобулинемии IgG. Показано более эффективное и безопасное лечение ритуксимабом детей с системной красной волчанкой.

Корутунду. Макалада балдардын тамак сиңирүү системасынын эрозиялык-жаралуу жана функционалдуу жабыркашы менен ооруган балдардын бактериялдык өсүү синдрому (БƟС) бар экендиги боюнча изилдөөнүн маалыматтары келтирилген. Ичеги-карын жолдорунун ар кандай оорулары менен ооруган балдардын БƟС 29% табылганы аныкталган. Алардын ичинен БƟС ичеги-карын трактынын функционалдуу бузулушу менен ооругандардын 9,61%да жана ашказан-ичеги трактынын эрозиялык жана жаралуу жаралары менен жабыркаган балдардын 19,23% пайызында болгон.

Корутунду. Бул макалада курч мүнѳздѳгү бронхиолит (КМБ) жана курч мүнѳздѳгү обструктивдик бронхиолит (КОБ) дарттары менен 2017-2018- жылдары Бишкек шаардык медициналык тез жардам балдар клиникалык ооруканасына жаткырылган 1 айдан 3 жашка чейинки курактагы 68 баланын медициналык документтерин ретроспективдүү изилдөөнүн жыйынтыктары талкууланат. Бир жаштагы пациенттерде бронхиолиттин өнүгүү жыштыгына карабастан (68%), оорунун оор түрлөрү 1-3 жаштагы балдарда (23,8%) катталган. Эки жаштан жогорку балдарда БОС орто оор формада ѳтүп, бронх обструкциясы жана демигүү деңгээли анча (66,6%) ѳѳрчүбѳйт. Бул дарттын орто оор формасы 70,5% (n=48) балдарда жана оор формасы 29,5% (n=20) байкалган. КМБ жана КОБ белгилери 86,7% балдарда рентгенографиялык изилдѳѳдѳ аныкталган. БОС дартынын орто жана оор формаларында кандын курамында лейкоциттер жана СОЭ жогорулаган.

Корутунду. Кыргыз Республикалык клинико-инфекциялык ооруканасы тарабынан, жаш балдардын энтеровирустук экзентема ооруусу тууралуу клиника-эпидемиологиялык озгочолукторуно байланыштуу жургузулгон анализи. Оорунун оор орчуусунун критериялары аныкталган, энтеровирустук инфекцияны экспресс- тесттер менен аныктоо боюнча озгочолуктор корсотулгон.