АЯЛДЫН ЖЫНЫС ОРГАНДАРЫНЫН КУРГАК УЧУГУ (АДАБИЯТТАРГА СЕРЕП)

DOI:

https://doi.org/10.54890/.v2i2.992

Аннотация

Аялдардын жыныс органдарынын кургак учугу, кургак учук микобактериясынын таякчасынан келип чыгат жана көбүнчө өпкө кургак учугунун экинчи түрү болуп саналат. Аялдардын жыныс органдарынын кургак учуктун таралышы так эмес, анткени көпчүлүк учурда ал өз убагында аныкталбайт. Ар кайсы өлкөлөрдө аялдардын жыныс органдарынын кургак учук оорусу 1% дан 30% ке чейин өзгөрөт. M. tuberculosis менен
биринчи жолу жуккан учурда таралуу кан жана/же лимфа жолу менен жүрөт жана ар кандай органдарда жашыруун формада сакталат. Инфекцияланган оорулуулардын 5-15 % микобактериялардын жашыруун формалары ар кандай факторлордун таасири астында кайра активдешип, экинчилик ооруну пайда кылат. Айрыкча өнүкпөгөн өлкөлөрдө аялдардын жыныс органдарынын кургак учугу этек киринин бузулушунун жана тукумсуздуктун негизги себеби болуп калууда. Аялдардын жыныс органдарынын кургак учугунун эң кеңири таралган көрүнүшү – жатын түтүктөрүнүн бузулушунан улам тукумсуздук, эндометриянын өтө төмөн кабыл алуу жөндөмдүүлүгү же энелик бездин запасы жана көлөмү төмөн болгон энелик бездин бузулушу. Аялдардын жыныс органдарынын кургак учугунун диагнозу тесттердин айкалышы менен ырастоону талап кылат. Гинекологдор оорулуунун тарыхын, жалпы физикалык текшерүү, абдоминалдык текшерүү жана гинекологиялык текшерүү аркылуу маалымат алуу менен башташы мүмкүн. Көкүрөк рентгени, өпкөнүн активдүү же мурунку кургак учуктун эски айыккан жараларын көрсөтүшү мүмкүн, бул жыныстык органдардын катышуусуна шектенүүгө алып келет. Аялдардын жыныс органдарынын кургак учугунун диагностикасынын салттуу ыкмаларына ар кандай сүрөттөө, бактериологиялык, молекулярдык жана патологиялык методдор кирет, алар пациенттердин аз гана пайызында оң болуп, көп учурларда абалды билинбей калтырышат. Өпкө кургак учугундагыдай эле, аялдардын жыныс органдарынын кургак учугу үчүн дарылоо жалпысынан алты айга созулат. Көптөгөн тобокелдиктерден улам аялдардын жыныс органдарынын кургак учугунда хирургия сунушталбайт жана кургак учукка каршы оозеки терапия сунушталат. Өпкө кургак учугу менен ооругандарга инфекциялык чараларды сактоо, ошондой эле сунушталган терапия режимин сактоо зарылчылыгы жөнүндө маалымат берүү чоң мааниге ээ.

Ключові слова:

өпкөдөн тышкаркы кургак учук, аялдардын жыныс органдарынын кургак учугу, клиникалык жана эпидемиологиялык мүнөздөмөлөрү, дарт аныктоосу, дары- дармектерге туруктуулук, молекулярдык-генетикалык методдор.

Біографії авторів

Э.У. Усубалиева, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фтизиатрия кафедрасы

Г.К. Турдумамбетова, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фтизиатрия кафедрасы

 

А.К. Байтелиева , И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фтизиатрия кафедрасы

Посилання

1. World Health Organization. Global tuberculosis report 2022. Geneva: WHO; 2022. Available from: https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2022

2. World Health Organization. Global tuberculosis report 2021. Geneva: WHO; 2021. Available from: https://www.who.int/teams/global-tuberculosis-programme/tb-reports/global-tuberculosis-report-2021/

3. World Health Organization. WHO consolidated guidelines on tuberculosis: module 2: screening: systematic screening for tuberculosis disease. Geneva: WHO; 2021. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789240022676.

4. Baykan AH, Sayiner HS, Aydin E, Koc M, Inan I, Erturk SM. Extrapulmonary tuberculosıs: an old but resurgent problem. Insights Imaging. 2022;13(1):39. https://doi.org/10.1186/s13244-022-01172-0

5.Diriba G, Alemu A, Eshetu K, Yenew B, Gamtesa DF, Tola HH. Bacteriologically confirmed extrapulmonary tuberculosis and the associated risk factors among extrapulmonary tuberculosis suspected patients in Ethiopia: A systematic review and meta-analysis. PLoS ONE. 2022;17(11): e0276701. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0276701

6. Namavar Jahromi B, Parsanezhad ME, Ghane-Shirazi R. Female genital tuberculosis and infertility. Int J Gynaecol Obstet. 2001;75(3):269-72. PMID: 11728488. https://doi.org/10.1016/s0020-7292(01)00494-5

7. Sharma JB, Sharma E, Sharma S, Dharmendra S. Female genital tuberculosis: Revisited. Indian J Med Res. 2018;148(l):S71-S83. PMID: 30964083; PMCID: PMC6469382. https://doi.org/10.4103/ijmr.IJMR_648_18

8. Sharma JB, Sharma S, Sharma E, Dharmendra S, Singh S. Immune disturbances in female genital tuberculosis and latent genital tuberculosis. Am J Reprod Immunol. 2023;89(2):e13632. Epub 2022 Dec 23. PMID: 36494901. https://doi.org/10.1111/aji.13632

9. Muneer A, Macrae B, Krishnamoorthy S, Zumla A. Urogenital tuberculosis - epidemiology, pathogenesis and clinical features. Nat Rev Urol. 2019;16(10):573-598. Epub 2019 Sep 23. PMID: 31548730. https://doi.org/10.1038/s41585-019-0228-9

10. Tzelios C, Neuhausser WM, Ryley D, Vo N, Hurtado RM, Nathavitharana RR. Female Genital Tuberculosis. Open Forum Infect Dis. 2022 Oct 21;9(11): ofac543. PMID: 36447614; PMCID: PMC9697622. https://doi.org/10.1093/ofid/ofac543

11. Diriba G, Tola HH, Alemu A, Yenew B, Gamtesa DF, Kebede A. Drug resistance and its risk factors among extrapulmonary tuberculosis in Ethiopia: A systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2021;16(10):e0258295. PMID: 34624050; PMCID: PMC8500428. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0258295

12. Grace GA, Devaleenal DB, Natrajan M. Genital tuberculosis in females. Indian J Med Res. 2017;145(4):425-436. https://doi.org/10.4103/ijmr.IJMR_1550_15

13. Kumar S, Sharma JB. Female genital tuberculosis. In: Sharma SK, Mohan A, editors. Tuberculosis. 3rd ed. Delhi: Jaypee; 2015. pp. 362–71.

14. Neonakis IK, Spandidos DA, Petinaki E. Female genital tuberculosis: A review. Scand J Infect Dis. 2011; 43:564–72.

15. Sharma JB. Tuberculosis and obstetric and gynecological practice. In: Studd J, Tan SL, Chervenak FA, editors. Progress in obstetrics and gynaecology.Philadelphia: Elsevier; 2008;18:395-427.

16. Кульчавеня Е.В. Туберкулез женских половых органов. Клиническая лекция. Гинекология. 2022; 24(5):413–420. [Kulchavenya EV. Female genital tuberculosis: a clinical lecture. Gynecology. 2022;24(5):413-420. (In Russ.)]. https://doi.org/10.26442/20795696.2022.5.201818

17. Tjahyadi D, Ropii B, Tjandraprawira KD, Parwati I, Djuwantono T, Permadi W, Li T. Female Genital Tuberculosis: Clinical Presentation, Current Diagnosis, and Treatment. Infect Dis Obstet Gynecol. 2022;2022:ID3548190. PMID: 36438172; PMCID: PMC9699775. https://doi.org/10.1155/2022/3548190

18. Krishna V, Mylarappa P, Ratnakar SK, Janna RK, Priyatam K. A Retrospective Observational Study of Presentation, Diagnosis, and Management of Patients with Genitourinary Tuberculosis in a Tertiary Care Hospital of India. APIK Journal of Internal Medicine. 2023;11(2):107-111. https://doi.org/10.4103/ajim.ajim_52_22

19. Токтогонова А.А., Муканбаев К.М., Кожомкулов М.Д., Кожомкулов Д. Заболеваемость туберкулезом внелегочных локализаций на территории Кыргызской Республики. Туберкулез и болезни легких. 2021;99(10):23-27. [Toktogonova A.A., Mukanbaev K.M., Kozhomkulov M.D., Kozhomkulov D. Incidence of extrapulmonary tuberculosis in the territory of the Kyrgyz Republic. Tuberculosis and Lung Diseases. 2021;99(10):23-27. (In Russ.)]. https://doi.org/10.21292/2075-1230-2021-99-10-23-27

20. Сарымсакова Т.А., Ибраева A.A. Совершенствование реабилитации женщин с генитальным туберкулезом. Наука и новые технологии. 2011;1:113-115. [Sarymsakova TA, Ibraeva AA. Sovershenstvovanie reabilitacii zhenshchin s genital'nym tuberkulezom. Nauka i novye tekhnologii. 2011;1:113-115. (In Russ.)]

21. Мойдунова Н.К., Калмамбетова Г.И., Усубалиева Э.У., Омуралиева Г.О. Клинический случай поздней диагностики абдоминального туберкулеза. Здравоохранение Кыргызстана. 2022;2:155-158.158. [Moidunova NK, Kalmambetova GI, Usubalieva EU, Omuralieva GO. Clinical case of late diagnosis of abdominal tuberculosis. Health care of Kyrgyzstan. 2022;2:155-158. (In Russ.)] https://doi.org/10.51350/zdravkg20226223155

22. Das P, Ahuja A, Gupta SD. Incidence, etiopathogenesis and pathological aspects of genitourinary tuberculosis in India: A journey revisited. Indian J Urol. 2008;24(3):356-61. https://doi.org/10.4103/0970-1591.42618

23. Wang Yi, Shao R., He S., Chen L. Emerging progress on diagnosis and treatment of female genital tuberculosis. J Int Med Res. 2021;49(5). https://doi.org/10.1177/03000605211014999

24. Kesharwani H, Mohammad S, Pathak P. Tuberculosis in the Female Genital Tract. Cureus. 2022;14(9): e28708. https://doi.org/10.7759/cureus.28708

25. Sharma JB. Tuberculosis and obstetric and gynecological practice. In: Studd J, Tan SL, Chervenak FA. eds. Prog obstet gynaecol. Philadelphia: Elsevier. 2008;18:395–427.

26. Sharma JB, Roy KK, Pushparaj M, Gupta N, Jain SK, Malhotra N et al. Genital tuberculosis: an important cause of Asherman's syndrome in India. Arch Gynecol Obstet 2008; 277: 37–41.

27. Sharma JB, Sneha J, Singh UB, Kumar S, Roy KK, Singh N et al. Effect of antitubercular treatment on ovarian function in female genital tuberculosis with infertility. J Hum Reprod Sci. 2016;9: 145–150.

28. Gupta R, Dey P, Jain V, et al. Cervical tuberculosis detection in Papanicolaou-stained smear: case report with review of literature. Diagn Cytopathol 2009;37:592–595.

29. Khurana A., Sahi G. OC14.04: ultrasound in female genital tuberculosis: a retrospective series. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology. 2013;42(s1):28–28. https://doi.org/10.1002/uog.12660.

30. Aggarwal A, Das CJ., Manchanda S. Imaging Spectrum of Female Genital Tuberculosis: A Comprehensive Review. Current Problems in Diagnostic Radiology. 2022;51(4):617-627. https://doi.org/10.1067/j.cpradiol.2021.06.014

31. Цогт Г., Чубаков Т.Ч., Кадыров А.С.. Фтизиатрия.Учебник для Вузов. Б.: ИП “Побединская Наталья Васильевна”; 2017. 368 с. [Cogt G., CHubakov T.CH., Kadyrov A.S.. Ftiziatriya.Uchebnik dlya Vuzov. B.: IP “Pobedinskaya Natal'ya Vasil'evna”; 2017. 368 s. (In Russ.)]

32. Dahiya B, Kamra E, Alam D, Chauhan M, Mehta PK. Insight into diagnosis of female genital tuberculosis. Expert Rev Mol Diagn. 2022:1-18. https://doi.org/10.1080/14737159.2022.2016395

33. Munne KR, Tandon D, Chauhan SL, Patil AD. Female genital tuberculosis in light of newer laboratory tests: A narrative review. Indian J Tuberc. 2020;67(1):112-20. https://doi.org/10.1016/j.ijtb.2020.01.002

34. Kulchavenya E, Kholtobin D, Shevchenko S. Challenges in urogenital tuberculosis. World J Urol. 2020;38(1):89-94. https://doi.org/10.1007/s00345-019-02767-x

35. Tal R, Lawal T, Granger E, Simoni M, Pei H, Buza N et al. Genital tuberculosis screening at an academic fertility center in the United States. Am J Obstet Gynecol. 2020;223(5): 737.e1-10. https://doi.org/10.1016/j.ajog.2020.05.045

36. Bagchi B, Chatterjee S, Gon Chowdhury R. Role of latent female genital tuberculosis in recurrent early pregnancy loss: A retrospective analysis. Int J Reprod Biomed. 2019;17(12):929-34. https://doi.org/ 10.18502/ijrm.v17i12.5799

37. Feng Q, Hu X, Zhao J, Huang J; Liu L. Female genital tuberculosis presented with primary infertility and persistent CA-125 elevation: A case report. Ann Med Surg (Lond). 2022; 78. https://doi.org/10.1016/j.amsu.2022.103683

38. Iyer VK, Malhotra N, Singh UB, Gupta P, Dhaliwal L, Gainderet S et al. Immunohistochemical evaluation of infiltrating immune cells in endometrial biopsy of female genital tuberculosis. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2021;267:174-8. https://doi.org/10.1016/j.ejogrb.2021.10.031

39. Shahzad S. Investigation of the prevalence of female genital tract tuberculosis and its relation to female infertility: An observational analytical study. Iran J Reprod Med. 2012;10:581–8.

40. Ali AA, Abdallah TM. Clinical presentation and epidemiology of female genital tuberculosis in eastern Sudan. Int J Gynaecol Obstet. 2012;118:236–8. https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2012.04.005

41. Jindal UN. An algorithmic approach to female genital tuber-culosis causing infertility. The Int J Tuberc Lung Dis. 2006;10:1045–50.

42. Parvez R, Sugunan AP, Vijayachari P, Burma SP, Mandal A, Saha MK et al. Prevalence of female genital tuberculosis, its risk factors and associated clinical features among the women of Andaman Islands, India: A community-based study. Public Health. 2017;148:56–62. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2017.03.001

43. Djuwantono T, Permadi W, Septiani L, Faried A, Halim D, Parwati I. Female genital tuberculosis and infertility: serial cases report in Bandung, Indonesia and literature review. BMC Res Notes.2017; 10:1-7. https://doi.org/10.1186/s13104-017-3057-z

44. Efared B, Sidibé IS, Erregad F, Hammas N, Chbani L, El Fatemi H. Female genital tuberculosis: a clinicopathological report of 13 cases. J Surg Case Rep. 2019;2019(3):rjz083. https://doi.org/10.1093/jscr/rjz083

45. Bagchi B, Chatterjee S, Gon Chowdhury R. Role of latent female genital tuberculosis in recurrent early pregnancy loss: A retrospective analysis. Int J Reprod Biomed. 2019;17(12):929-34. https://doi.org/10.18502/ijrm. v17i12.5799

46. Кульчавеня Е.В., Хомяков В.Т. Туберкулез внелегочной локализации в Западной Сибири. Туберкулез и болезни легких. 2003;4(80):13-5. [Kul'chavenya EV, Homyakov VT. Tuberkulez vnelegochnoj lokalizacii v Zapadnoj Sibiri. Tuberkulez i bolezni legkih. 2003;4(80):13-5. (In Russ.)]

47. Naik SN, Chandanwale A, Kadam D, Sambarey PW, Dhumal G, DeLuca A et al. Detection of genital tuberculosis among women with infertility using best clinical practices in India: An implementation study. Indian J Tuberc. 2021;68(1):85-91. https://doi.org/10.1016/j.ijtb.2020.08.003

48. Alemu A, Yesuf A, Gebrehanna E, Zerihun B, Getu M, Worku T et al. Incidence and predictors of extrapulmonary tuberculosis among people living with Human Immunodeficiency Virus in Addis Ababa, Ethiopia: A retrospective cohort study. PLoS One. 2020;15(5):e0232426. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232426

49. Kulchavenya E, Kholtobin D, Shevchenko S. Challenges in urogenital tuberculosis. World J Urol. 2020;38(1):89-94. https://doi.org/10.1007/s00345-019-02767-x

50. Naik SN, Chandanwale A, Kadam D, Sambarey PW, Dhumal G, DeLuca A et al. Detection of genital tuberculosis among women with infertility using best clinical practices in India: An implementation study. Indian J Tuberc. 2021;68(1):85-91. https://doi.org/10.1016/j.ijtb.2020.08.003

51. Agrawal M, Roy P, Bhatia V, Dutt S, Gaur Ret al. Role of microbiological tests in diagnosis of genital tuberculosis of women with infertility: A view. Indian J Tuberc. 2019;66(2):234-9. https://doi.org/10.1016/j.ijtb.2019.03.003

52. Мойдунова Н.К., Турдумамбетова Г.К., Усубалиева Э.У. Ультразвуковая диагностика туберкулезного мезаденита на доклиническом этапе обследования. Вестник КРСУ. 2021;21(5):137- 142. [Moidunova NK, Turdumambetova GK, Usubalieva EU. Ultrasound diagnostics of tuberculosis mesenteric adenitis at the preclinical stage of examination. Vestnik KRSU. 2021;21(5):137- 142. (In Russ.)]

53. Kimura M, Araoka H, Baba H, Okada C, Murase Y, Takakiet A et al. First case of sexually transmitted asymptomatic female genital tuberculosis from spousal epididymal tuberculosis diagnosed by active screening. Int J Infect Dis. 2018; 73:60-2. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2018.05.021

54. Ahmed MAE, Mohammed AAA, Ilesanmi AO, Aimakhu CO, Bakhiet AO, Hamad SBM. Female Genital Tuberculosis Among Infertile Women and Its Contributions to Primary and Secondary Infertility: A systematic review and meta-analysis. Sultan Qaboos Univ Med J. 2022;22(3):314-324. https://doi.org/10.18295/squmj.1.2022.003

55. World Health Organization. WHO operational handbook on tuberculosis. Module 2: Screening – Systematic screening for tuberculosis disease. Geneva: WHO; 2021. Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789240022614.

56. Singh N, Sumana G, Mittal S. Genital tuberculosis: A leading cause for infertility in women seeking assisted conception in North India. Arch Gynecol Obstet. 2008;278(4):325-7. https://doi.org/10.1007/s00404-008-0590-y

57. Kimura M, Araoka H, Baba H, Okada Ch, Murase Y, Takaki A et al. First case of sexually transmitted asymptomatic female genital tuberculosis from spousal epididymal tuberculosis diagnosed by active screening. Int J Infect Dis. 2018;73:60-2. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2018.05.021

58. Ahmadi F, Zafarani F, Shahrzad GS. Hysterosalpingographic appearances of female genital tract tuberculosis: Part II: Uterus. Int J Fertil Steril. 2014;8(1):13-20.

59. Farrokh D, Layegh P, Afzalaghaee M, Mohammadi M, Rastegar YF. Hysterosalpingographic findings in women with genital tuberculosis. Iran J Reprod Med. 2015;13(5):297-304. PMID: 26221129 PMCID: PMC4515237

60. Baxi A, Neema H, Kaushal M, Sahu P, Baxi D. Genital tuberculosis in infertile women: Assessment of endometrial TB PCR results with laparoscopic and hysteroscopic features. J Obstet Gynecol India. 2011;61(3):301-6. https://doi.org/10.1007/s13224-011-0046-3

##submission.downloads##

Жарыяланганы

2023-10-24

Як цитувати

Усубалиева, Э., Г. Турдумамбетова, і А. Байтелиева. «АЯЛДЫН ЖЫНЫС ОРГАНДАРЫНЫН КУРГАК УЧУГУ (АДАБИЯТТАРГА СЕРЕП) ». Евразиялык саламаттыкты сактоо журналы, вип. 2, вип. 2, Жовтень 2023, с. 73-83, doi:10.54890/.v2i2.992.

Номер

Розділ

ИЧКИ МЕДИЦИНА