ТОО ГИПОКСИЯСЫНЫН ШАРТЫНДА ЧЫЧКАНДАРДЫН ТИМУС БЕЗИНИН КЛЕТКАЛАРЫНЫН МОРФОФУНКЦИОНАЛДЫК ӨЗГӨРҮШҮ
DOI:
https://doi.org/10.54890/.v2i2.986Аннотация
Организмдин экстремалдык таасирлерге, анын ичинде кычкылтектин жетишсиздигине көнүү көйгөйү ар кандай профилдеги изилдөөчүлөрдүн көңүл чордонунда болот, анткени кычкылтектин жетишсиздиги тигил же бул түрдө адамды өмүр бою коштоп жүрөт.
Мындан кем эмес маанилүү оорулардын алдын алуу жана дарылоо үчүн гипоксиянын көнүктүрүү пайдалануу маселеси болуп саналат, ошондой эле ар кандай терс экологиялык себептерден организмдин туруктуулугун жогорулатуу.
Азыркы учурда, гипоксиянын таасирине адамдын жана жаныбарлардын организминин татаал реакциясында белгилүү бир роль иммундук системага таандык экендиги талашсыз. Кыргызстандын ар кандай экологиялык-климаттык шарттарында жашаган 60 чычкандын 1 жашындагы тимустун гистологиясына изилдөө жүргүзүлдү. 1 жылдык чычкандын тимус безинин морфофункционалдык структуралары изилденген. Изилдөө ыкмалары: 1. Анатомиялык методдор (диссекциялоо). 2. Гистологиялык методдор (гемотоксилин-эозин менен, Ван-Гизон боектору колдонулду). Чычкандандарды изилдөөнүн натыйжасында. Бишкек (деңиз деңгээлинен 770 м бийиктикте) төмөнкү тоолуу шарттарда, контролдук топтун бардык көрсөткүчтөрү нормалдуу чектерде. Тоо-Ашудагы көрсөткүчтөр бийик тоолуу шарттарда (деңиз деңгээлинен 3200 м бийиктикте), клеткалардын байкалаарлык өзгөрүүсү, мисалы лимфобласттардын көрсөткүчтөрүнүн саны өскөн. Чолпон-Атанын орто тоолуу шарттарында (деңиз деңгээлинен 1660 м бийиктикте) клеткалардын көрсөткүчтөрү бир аз төмөндөгөн. Бир жылдык чычкандардын бул изилдөөсүнүн көрсөткүчтөрү Нарын шаарынын бийик тоолуу шарттарында (деңиз деңгээлинен 2000 м бийиктикте) клеткалык популяциялардын динамикасы 1 жылдык чычкандардын клетка көрсөткүчтөрү Чолпон-Ата шаарынын орто чендерине салыштырмалуу бир аз төмөндөгөн. Ошентип, Бишкек шаары төмөн тоолуу шарттарда, б.а. деңиз деңгээлинен 770 м бийиктикте контролдук топтун бардык көрсөткүчтөрү норманын чегинде. Бийик тоолуу шарттарда (деңиз деңгээлинен 3200 м бийиктикте) клеткалардын байкалаарлык өзгөрүүсү, мисалы лимфобласттардын көрсөткүчтөрүнүн саны 70,1%, кичине лимфациттер 7,5% өскөн, апоптоздор 9,5%. Макрофагдардын көрсөткүчү 31,0% көбөйгөн. Стереометриялык мүнөздөмө 1 жылдык чычкантимусунун кортикалдык заты 60,6% көп. Мээ кыртышы 46,5% көбөйгөн
Ключові слова:
тимус, 1 жаштагы чычкан, төмөнкү деңгелдеги тоолор, ортоңку деңгелдеги тоолор жана бийик деңгелдеги тоолор.Посилання
1. Шидаков Ю.Х-М., Горохова Г.И., Халхожаев Т.У., Ибрагимов М.Я., Мадаминов Ж.Б. Влияние глибенкламида на ремоделирование морфологии почек при ишемии головного мозга. Вестник КРСУ. 2019;19(1):100-5.
2. Ниязов. Б.С., Мамакеев Ж.Б, Сабитов А.А., Маманов Н. Лейкоцитарный профиль у экспериментальных животных при моделировании раневого процесса в условиях низкогорья и в период деадаптации к высокогорью. Бюллетень науки и практики. 2020;6(11):235–41.
3. Krzywinska E, Stockmann C. Hypoxia, Metabolism and Immune Cell Function. Biomedicines. 2018;6(2):56. https://doi.org/10.3390/biomedicines6020056
4. Абаева Т.С., Жанганаева М.Т., Абдыкеримова А.С., Малянчинова С.К. Морфологические особенности тимуса у новорожденных крыс в условиях горной гипокции Кыргызстана. Re-Health journal. 2020;22(6):143-4.
5. Джалилова Д.Ш., Косырева А.М., Цветков И.С., Золотова Н.А., Макарова О.В. Морфофункциональное изменения тимуса у препубертатных самцов крыс Вистар при индуцированном липополисахаридом системном воспалительном ответе во взаимосвязи с устойчивостью к гипоксии. Бюллетень экспериментальной биологии и медицины. 2022;174(9):380-6.
6. Dzhalilova DSh, Kosyreva AM, Vishnyakova PA, Zolotova NA, Tsvetkov IS, Mkhitarov V. et al. Age-related differences in hypoxia-associated genes and cytokine profile in male Wistar rats. Heliyon. 2021;7(9):e08085. https://doi.org/10.1016/ j.heliyon.2021.e08085
7. Rea IM, Gibson DS, McGilligan V, McNerlan SE, Alexander HD, Ross OA. Age and age-related diseases: role of inflammation triggers and cytokines. Front. Immunol. 2018;9(9):586. https://doi.org/10.3389/fimmu.2018.00586
8. Wu Y, Zhang C, Chen Y, Luo YJ. Association between acute mountain sickness (AMS) and age: a meta-analysis. Mil. Med. Res. 2018;5(1):14. https://doi.org/ 10.1186/s40779-018-0161-x
9. Fitzpatrick SF. Immunometabolism and sepsis: a role for HIF? Front. Mol. Biosci. 2019;6(6):85. https://doi.org/10.3389/fmolb.2019.00085
10. Kurhaluk N, Lukash O, Nosar V, Portnychenko A, Portnichenko V, Wszedybyl-Winklewska M et al. Liver mitochondrial respiratory plasticity and oxygen uptake evoked by cobalt chloride in rats with low and high resistance to extreme hypobaric hypoxia. Can. J. Physiol. Pharmacol. 2019;97(5):392-399. https://doi.org/10.1139/cjpp-2018-0642
11. Lopes-Paciencia S, Saint-Germain E, Rowell MC, Ruiz AF, Kalegari P, Ferbeyre G. The senescence-associated secretory phenotype and its regulation. Cytokine. 2019;117:15-22. https://doi.org/10.1016/j.cyto.2019.01.013
12. Косорева А.М., Джалилова Д.Ш., Макарова О.В., Сладкопевцев А.С. Морфофункциональные изменения тимуса и содержание субпопуляций лимфоцитов в крови у самок крыс вистар с разной устойчивостью к гипоксии при системном воспалительном ответе. Медицинская иммунология. 2019;21(4): 643-652.
##submission.downloads##
Жарыяланганы
Як цитувати
Номер
Розділ
