ЛАТЫНЧА-КЫРГЫЗЧА МЕДИЦИНАЛЫК ТЕРМИНДЕРИНИН  ЭКВИВАЛЕНТТҮҮЛҮГҮ ЖӨНҮНДӨГҮ МАСЕЛЕГЕ КАРАТА

А.К. Дюшекеева; К.Д. Добаев

doi:10.54890/1694-8882-2025-3-172

А.К. Дюшекеева К.Д. Добаев

DOI:

https://doi.org/10.54890/1694-8882-2025-3-172

Аннотация

Макалада лингвистика, термин таануу жана практикалык медицина үчүн кызыкчылык туудурган латын жана кыргыз медициналык терминдеринин эквиваленттүүлүк маселеси каралат. Медициналык терминдердин латын тилинен кыргыз тилине котормосунун мүнөздүү өзгөчөлүктөрү талданат жана адистештирилген түшүнүктөрдү берүү менен байланышкан татаалдыгы аныкталат. Латын медициналык терминдеринин кыргызча эквиваленттерине лексика-семантикалык жана структуралык талдоо жүргүзүлөт. Котормодо илимий тактыкты сактоо, ошондой эле кыргыз тилинин улуттук жана тилдик өзгөчөлүктөрүн эске алуу зарылчылыгына өзгөчө көңүл бурулат. Изилдөө медициналык терминдердин которулушунун негизги түрлөрүн аныктоого багытталган: түздөн-түз өздөштүрүү (insulinum - инсулин), калька (arteria pulmonalis-өпкө артериясы), гибриддик формалар (gastritis-гастрит). Терминологиялык системалардын салыштырма талдоосунун негизинде дал келүүлөрдүн негизги түрлөрү аныкталат. Кыргыз тилдүү медициналык дискурста латын терминдерин адаптациялоонун лингвистикалык аспектилерине өзгөчө көңүл бурулат. Тактап айтканда, транслитерация, транскрипция жана семантикалык калька сыяктуу процесстер каралат. Изилдөө методологиясы негизги медициналык номенклатуралардагы терминдердин (Terminologia Anatomica, Nomina Histologica) салыштырма анализин, ошондой эле эквиваленттүүлүктүн ар кандай түрлөрүнүн жыштыгын аныктоо үчүн статистикалык маалыматтарды иштеп чыгууну камтыйт. Изилдөөнүн практикалык мааниси медициналык билим берүү программаларында терминдерди бирдиктүү колдонууга; эки тилдүү сөздүктөрдү түзүүдө; клиникалык тексттерди которууда каталарды жоюуда көрүнөт. Изилдөө медициналык лингвистиканын өнүгүшүнө салым кошуп, илимдин аалаамдашуу шартында терминдик системанын динамикасын изилдөөнүн зарылдыгын көрсөтөт.

Ключові слова:

медициналык термин, латын-кыргыз эквиваленттүүлүгү, өздөштүрмөлөр, калька, салыштырма лингвистика

Біографія автора

А.К. Дюшекеева, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Чет тилдер жана латын тили кафедрасы

Посилання

1. Павлова Е.В. Специфика передачи терминов различных типов при переводе с английского языка на русский. М.:СГГА; 2014; 2: 59-63.

2. Банман П.П., Леглер А.А., Матвеичева Т.В. Теоретические основы специального перевода: учебное пособие. Ставрополь: СКФУ; 2017. 212с.

3. Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. М.: Советская энциклопедия; 1966. 608 с.

4. Абрамова Г.А. Медицинская лексика: основные свойства и тенденции развития [диссертация]. М.: Краснодар; 2003. 312 с.

5. Вольская А.С. Компаративный анализ латинской анатомической терминологии и её эквивалентов в русском и немецком языках. Методические и лингвистические аспекты греко-латинской медицинской терминологии: Материалы Всероссийской научно-учебнометодической конференции. СПб.: РИЦ ПСПбГМУ; 2016.

6. Международная анатомическая терминология. Москва: Медицина; 2003. 424 с.