2015-2019-жж БИШКЕК ШААРЫНЫН АБАСЫНЫН БУЛГАНЫШЫ ЖАНА КАЛКЫНЫН САЛАМАТТЫГЫНЫН АБАЛЫ
DOI:
https://doi.org/10.54890/1694-8882-2024-5-173Аннотация
Бишкек шаарынын тургундарынын ооруга чалдыккандыгы менен атмосфералык абанын булгануу көрсөткүчтөрүнүн ортосунда жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн анализинин натыйжалары макалада берилген. Атмосфералык абанын булганышы боюнча маалыматтар Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин, Гидрометеорология боюнча мамлекеттик агенттиктин (Кыргызгидромет) жана жаратылыш ресурстары, экология жана техникалык көзөмөл министрлигинин отчетторунан алынды. Ооругандыкка талдоо Кыргыз Республикасынын Улуттук статистикалык комитетинин 2015-жана 2019-жылдарындагы отчетуна ылайык жүргүзүлгөн. Үзгүлтүксүз байкоолор боюнча, 2015-2021-жылдарда Бишкек шаарында азоттун диоксидинин орточо жылдык концентрациясы жол берилген эң жогорку концентрациядан 1,2ден 1,5 эсеге чейин ашты; формальдегид – 2,3 эседен 3,7 эсеге чейин; өлчөмү 10 микрометрден аз бөлүкчөлөр 3 эсе, өлчөмү 2,5 микрометрден аз бөлүкчөлөр (PM2.5) - 1,4 эсе ашкан. Шишиктердин өсүшү абадагы канцерогендер болгон формальдегид жана бензопирен-3,4 менен байланыштуу болушу мүмкүн. Дем алуу органдарынын ооруларынын 32,8%га көбөйүшү азот кычкылынын таасири менен байланыштуу, алар суу буусу менен кошулганда өпкө ткандарын бузуп азот кислотасын пайда кылып, өпкөнүн өнөкөт ооруларына алып келет. Айрыкча шаарда атомдук электр станциялары жана өнөр жай ишканалары жок болгондуктан, шишик жана тубаса аномалиялардын көбөйүшү (43%) өзгөчө тынчсызданууну жаратууда.
Ключові слова:
атмосфералык аба, атмосфералык абанын булганышы, дем алуу органдарынын оорулары, шишик оорулары, тубаса аномалиялар, чаң, күкүрттүн диоксиди, азот кычкылы жана диоксиди, формальдегидПосилання
1. Боконбаев К.Д., Дылдаев М.М. Экологические проблемы города Бишкек. Бишкек; 2008. 124 с.
2. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Анализ заболеваемости и смертности населения за 2017-2019 годы и I полугодие 2020 года. 2020; Режим доступа: https://www.stat.gov.kg/ru/news/analiz-pozabolevaniyam-i-smertnosti-naseleniya-za-2017-2019-gody-i-i-polugodie-2020-goda
3. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Автомобильный транспорт и дорожное хозяйство: цифры и факты. 2020; Режим доступа: http://www.stat.kg/ru/news/axtomobilny)-transport-i-dorazhnoc-hozyajstvo-cifty-i-takty/(дата обращения 12.04.2023).
4. Боромбаева М. Старые автомобили составляют 84% всего автопарка Бишкека и являются главным источником загрязнения воздуха – исследование. КирТАГ; 13 марта 2019. Режим доступа: https:/kyrtag.kg/ru/news/staryc-axtomobili sostavlyayut-84-vsego-avtoparka-bishkeka-i-yavlyayutsya-glavnym-istochnicom-zagrya (дата обращения 10.14.2023)
5. Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Кыргызстан в цифрах. Статистический сборник. Бишкек; 2022. 365 с.
6. Всемирная организация здравоохранения. 10 ведущих причин смерти в мире. ВО3; 2020. Режим доступа: https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death (дата обращения 13.07.2023).
7. Всемирная организация здравоохранения. Рекомендации ВОЗ по качеству воздуха, касающиеся твердых частиц, озона, двуокиси азота и двуокиси серы. Глобальные обновленные данные. ВОЗ: Женева; 2006. 27 с. Режим доступа: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/69477/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_rus.pdf
8. Валентина кызы Р., Ногойбаева А. Как мы лишим диоксидом азота - опасным антропогенным газом. Peshcom; 2022. Режим доступа: https://peshcom.org/ kak-my-dyshim-dioksidom-azota-opasnym-antropogennym-gazom (дата обращения 12.04.2023).
9. Balakrishnan K, Dey S, Gupta T, Dhaliwal RS, Brauer M, Cohen AJ, et al. The impact of air pollution on deaths, disease burden, and life expectancy across the statesof India: the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet Planetary Health. 2018;3(1):e26-e39. https://doi.org/10.1016/S2542-5196(18)30261-4
10. Голиков Р.А., Суржиков Д.В., Кислицына В.В., Штайгер В.А. Влияние загрязнения окружающей среды на здоровье населения (обзор литературы). Научное обозрение. Медицинские науки. 2017;5:20-31.
##submission.downloads##
Жарыяланганы
Як цитувати
Номер
Розділ
