АЗ КАНДУУЛУК МЕНЕН АЙКАЛЫШКАН КУРГАК УЧУК ООРУСУНУН АЗЫРКЫ УЧУРДАГЫ КӨЙГӨЙЛӨРҮ (АДАБИЯТТАРГА СЕРЕП)
DOI:
https://doi.org/10.54890/1694-8882-2025-3-62Аннотация
2020-2035-жылдарга карата Кургак учукту жоюу боюнча БДСС уюму максаттарды койгон: 2035-жылга чейин оору курсу жана өлүм-житимди (90% жана 95%) кыскартуу. Кээ бир изилдөөлөрдүн талдоосуна ылайык, туберкулезду жапа чеккен адамдардын 61,53%ында анемия аныкталган. Кыргыз Республикасында темир жетишсиздигине жана В12 жетишсиздигине байланыштуу анемиялар, ошондой эле өнөкөт ооруларга байланыштуу анемиялар кеңири тараган. Анемиялык синдром жашоо сапатын төмөндөтүп, оорулуулукту жана өлүмдү жогорулатат. Анемияга каршы тамактануунун жана медициналык кийлигишүүлөрдүн максаттуу стратегиялары иммундук жөндөмдүүлүктү жогорулатып, кургак учук менен дарылоонун натыйжаларын жакшыртууга мүмкүнчүлүк түзөт. Анемиялардын кургак учукка таасири, ооруган адамдарда анемияларды аныктоо жана тескерисинче, анемиясы бар адамдарда кургак учукту аныктоо маселелерине токтогон адабияттык обзорлорду изилдөө максаты болуп саналат. Соңку 5-6 жылда PubMed жана ScienceDirect маалымат базаларында жарыяланган, анемиянын кургак учуктан дарылануусуна болгон таасирин, түрлөрүн жана жайылуусун изилдеген байкоо изилдөөлөрү жүргүзүлдү. Анемиянын этиологиясын аныктоо жана түшүнүү эффективдүү профилактикалык стратегияларды иштеп чыгууда чечүүчү мааниге ээ. Анемиянын эрте алдын алуу боюнча комплекстүү мамиле саламаттык сактоо, билим берүү жана коомдук секторлордун кызматташуусун талап кылат. Кургак учук жана анемиялардын айкалышы, анемиянын жана кургак учуктан дарылануусунун ийгилигинде өтө маанилүү роль ойнойт. Бул оорулардын эффективдүү башкарылышы, келечектеги изилдөөлөр аркылуу, анемия менен кургак учуктун айкалышкан дарылануусунун, диагностикалык жана терапевтикалык стратегияларын оптималдаштырууга алып келет.
Ключові слова:
кургак учук, аз кандуулук, кургак учукка каршы химиотерапия, өнөкөт сезгенүү аз кандуулук, темир жетишсиздик анемиясы, гемоглобинПосилання
1. Dasaradhan T, Koneti J, Kalluru R, Gadde S, Cherukuri SP, Chikatimalla R. Tuberculosis-Associated Anemia: A Narrative Review. Cureus. 2022;14(8):e27746. https://doi.org/10.7759/cureus
2. Бородулин Б.Е., Яковлева Е.В., Бородулина Е.А., Комиссарова О.Г. Обмен железа при туберкулезе и железосодержащие химиотерапевтические препараты в его лечении. Наука инновации медицины. 2020;5(3):193-196. https://doi.org/10.35693/2500-1388-2020-5-3-193-196
3. Araújo-Pereira M, Schutz C, Barreto-Duarte B, Barr D, Villalva-Serra K, Vinhaes CL, Ward A, Meintjes G, Andrade BB. Interplay between systemic inflammation, anemia, and mycobacterial dissemination and its impact on mortality in TB-associated HIV: a prospective cohort study. Front Immunol. 2023 Apr 18;14:1177432. https://doi.org/10.3389/fimmu. 2023.1177432
4. Selvan P, Nagesh NJ, Vajravelu LK. Influence of Anemia on the Prognosis of Patients with Tuberculosis: An Indicator of Severity. J Pure Appl Microbiol. 2025;19 (1):669-681. https://doi.org/10.22207/JPAM.19.1.56
5. Luo M, Liu M, Wu X, Wu Y, Yang H, Qin L, et al. Impact of anemia on prognosis in tuberculosis patients. Ann Transl Med. 2022;10(6):329. https://doi.org/ 10.21037/atm-22-679
6. Influence of Anemia on the Prognosis of Patients with Tuberculosis: An Indicator of Severity. Journal of Pure and Applied Microbiology. 2025;19(1). Available from: https://www.researchgate.net/publication/389561102
7. Dasan B, Selvan P, Nagesh NJ, Vajravelu LK. Coexistent anemia modulates systemic inflammation and exacerbates disease severity and adverse treatment outcomes in tuberculosis. Front Tuberculosis. 2025;2:1462654.
8. Алиева П.Р., Машарипова Р.Т. Особенности течения железодефицитной анемии у туберкулезных больных. Вестник науки и образования.2025;1(156)-2:109-113.
9. Григорьев П.Е., Мизин В.И., Ежов В.В., Игнатова Т.Б. К вопросу об актуальности совершенствования технологий оздоровительного отдыха в здравницах Крыма. Вестник физиотерапии и курортологии. 2024;30(1):75-76.
10. Gao Z, Liu Q, Deng Q, Kong L, Liu Y. Growth and anemia among children with tuberculosis infection at different sites in Southwest China. Front Pediatr. 2023;11:1188704. https://doi.org/10.3389/fped.2023.1188704
11. Кукурика А.В., Юровская Е.И., Сердюк О.В. ВИЧ-ассоциированный мультирезистентный туберкулёз у беременной: клиническое течение, эффективность лечения и перинатальные исходы. Туберкулёз и болезни лёгких. 2021;99(7):48–54. http://doi.org/10.21292/2075-1230-2021-99-7
12. Wambua J, Ali A, Ukwizabigira JB, et al. Prevalence and risk factors of under-five mortality due to severe acute malnutrition in Africa: a systematic review and meta-analysis. Syst Rev. 2025;14:29. https://doi.org/10.1186/s13643-024-02740-9
13. Клиническое руководство по ведению нежелательных явлений при лечении туберкулеза. 1-е издание. Бишкек; 2022. 122 с.
14. Putra ON, Purnamasari T. Incidence and risk factors of myelosuppression of linezolid in patients with drug-resistant tuberculosis: A scoping review. One Health Bulletin. 2024;4(1):1-8. https://doi.org/10.4103/ohbl.ohbl_43_23
15. Waworuntu W, Tanoerahardjo FS, Mallongi A, et al. Serum iron levels in tuberculosis patients and household contacts and its association with natural resistance-associated macrophage protein 1 polymorphism and expression. Clin Respir J. 2023;17(9):893-904. https://doi.org/10.1111/crj.13677
16. Chhabra S, Kashyap A, Bhagat M, Mahajan R, Sethi S. Anemia and Nutritional Status in Tuberculosis Patients. Int J Appl Basic Med Res. 2021;11(4):226-230. https://doi.org/10.4103/ijabmr.ijabmr_76_21
17. Leon J, Sarkar S, Basu D, Nanda N, Joseph NM. Predictors of Change in the Anemia Status Among Pulmonary Tuberculosis Patients Following Anti-tuberculosis Treatment in Puducherry, India. Cureus. 2023;15(9):e44821. https://doi.org/10.7759/cureus.44821
18. Metanat M, Mashhadi MA, Alavi-Naini R, Rezaie-Kahkhaie L, Sepehri-Rad N, Afshari M. The Prevalence of Absolute and Functional Iron Deficiency Anemia in New Cases of Smear-positive Pulmonary Tuberculosis and Their Sputum Conversion Rate at the End of Intensive Tuberculosis Treatment Phase. Prague Med Rep. 2020;121(1):35-41.
19. Арстанбекова М.А. Анемические состояния у подопечных социального стационарного учреждения для пожилых людей в Кыргызской Республике. Вестник КРСУ. 2020;20(5):115-120.
20. Metanat M, Mashhadi MA, Alavi-Naini R, Rezaie-Kahkhaie L, Sepehri-Rad N, Afshari M. The Prevalence of Absolute and Functional Iron Deficiency Anemia in New Cases of Smear-positive Pulmonary Tuberculosis and Their Sputum Conversion Rate at the End of Intensive Tuberculosis Treatment Phase. Prague Med Rep. 2020;121(1):35-41. https://doi.org/10.14712/23362936.2020.3
21. Железодефицитная анемия: скрининг, профилактика и лечение. Клинический протокол для всех уровней здравоохранения. Кыргызстан: Бишкек; 2023:12-13.
22. Dasaradhan T, Koneti J, Kalluru R, Gadde S, Cherukuri SP, Chikatimalla R. Tuberculosis-Associated Anemia: A Narrative Review. Cureus. 2022;14(8):e27746. https://doi.org/10.7759/cureus.27746
23. Muda MR, Albitar O, Harun SN, Syed Sulaiman SA, Hyder Ali IA, Sheikh Ghadzi SM. A time-to-event modelling of sputum conversion within two months after antituberculosis initiation among drug-susceptible smear positive pulmonary tuberculosis patients: Implementation of internal and external validation. Tuberculosis (Edinb). 2024;148:102553. https://doi.org/10.1016/j.tube.2024.102553
24. Han C, Fang Y, Dong L, Guo D, Lei M, Guo W, et al. Correlation of tuberculosis-related anemia severity with tuberculosis-induced inflammation in children: a six-year retrospective study. Ital J Pediatr. 2024;50(1):116. https://doi.org/10.1186/s13052-024-01664-3
25. Ashenafi S, Loreti MG, Bekele A, Aseffa G, Amogne W, Kassa E, et al. Inflammatory immune profiles associated with disease severity in pulmonary tuberculosis patients with moderate to severe clinical TB or anemia. Front Immunol. 2023;14:1296501. https://doi.org/10.3389/fimmu.2023.1296501
26. Elfaky IO, Merghani TH, Elmubarak IA, Ahmed AH. Nutritional status and patterns of anemia in sudanese adult patients with active pulmonary tuberculosis: A cross-sectional study. Int J Mycobacteriol. 2023;12(1):73-76. https://doi.org/10.4103/ijmy.ijmy_14_23
27. Ashenafi S, Bekele A, Aseffa G, Amogne W, Kassa E, Aderaye G, et al. Anemia Is a Strong Predictor of Wasting, Disease Severity, and Progression, in Clinical Tuberculosis (TB). Nutrients. 2022;14(16):3318. https://doi.org/10.3390/ nu14163318
28. de Mendonça EB, Schmaltz CA, Sant'Anna FM, Vizzoni AG, Mendes-de-Almeida DP, de Oliveira RVC, Rolla VC. Anemia in tuberculosis cases: A biomarker of severity? PLoS One. 2021 Feb 2;16(2):e0245458. https://doi.org/10.1371/ journal.pone.0245458. Erratum in: PLoS One. 2021 Mar 29;16(3):e0249545. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0249545. PMID: 33529195; PMCID: PMC7853529.
29. Гришин М.Н., Зайцев Ю.А., Корчагина Е.О. Функциональное состояние эндобронхиального фибринолитического потенциала у больных хронической обструктивной болезнью легких, перенесших туберкулез органов дыхания. Вестник физиотерапии и курортологии. 2024;1:76
30. Кобулашвили М.Г., Севостьянова Т.А. «Маски» туберкулеза. Туберкулез и социально значимые заболевания. 2020;(1):53-60.
31. Иванова Д.А. Гематологические реакции при лечении больных туберкулезом. Туберкулез и социально значимые заболевания. 2014;4:56-65.
32. Клиническое руководство по ведению нежелательных явлений при лечении туберкулеза. 1-е издание. Бишкек; 2022. 122 с.
33. Myrzaliev B, Ahmatov M, Turdumambetova G, et al. Experience in the introduction of bedaquiline pretomanide linezolid for drug-resistant tuberculosis in Kyrgyzstan. J Clin Tuberc Other Mycobact Dis. 2024;36:100472. https://doi.org/10.1016/j.jctube.2024.100472
34. Suprapti E, Hadju V, Ibrahim E, Indriasari R, Erika KA, Balqis B. Anemia: Etiology, Pathophysiology, Impact, and Prevention: A Review. Iran J Public Health. 2025;54(3):509-520. https://doi.org/10.18502/ijph.v54i3.18244
35. Turdumambetova G, Usubalieva E, Toktorgazieva K, Akhmetova R, Duishekeeva A, Myrzaliev B, et al. A Case of Tuberculous Meningitis in a Pregnant Woman with Miliary Pulmonary Tuberculosis: Challenges in Diagnosis and Management. J Commun Dis. 2024;56(2):121-125.
##submission.downloads##
Жарыяланганы
Як цитувати
Номер
Розділ
