ЖЕКЕ АНАТОМО-РЕНТГЕНОЛОГИЯЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ: ТӨМӨНКҮ ЖАК СҮЙӨГҮНҮН КУРУЛУШУ, КАН МЕНЕН ЖАБДЫЛЫШЫ ЖАНА ИННЕРВАЦИЯСЫ (АДАБИЯТТАРГА СЕРЕП)
DOI:
https://doi.org/10.54890/1694-8882-2025-2-34Аннотация
Бул адабиятка жасалган баяндама төмөнкү жаак сөөктүн түзүлүшүнүн, кан менен камсыздалышынын жана нерв менен жабдылышынын индивидуалдуу анатомо-рентгенологиялык өзгөчөлүктөрүн талдоого багытталган. Төмөнкү жаак – бул чайноо, сүйлөө жана беттин эстетикасы үчүн маанилүү баш сөөгүнүн негизги түзүмү. Анын морфологиялык өзгөчөлүктөрү, анын ичинде сөөк каналдарынын, нейрососудисттик структуралардын жана кортикалдык табакчанын өзгөрмөлүүлүгү стоматология жана жаак-бет хирургиясы үчүн чоң клиникалык мааниге ээ.
Макалада темага тиешелүү, методологиялык сапаты жогору жана оригиналдуу болгон 35 илимий булактан алынган маалыматтар системалаштырылган. Конус-нерентген КТ, МРТ жана рентген сыяктуу заманбап визуализация ыкмалары индивидуалдуу анатомиялык айырмачылыктарды, тил каналдарынын болушу, резцовый каналдын рентгендик көрүнүшү жана төмөнкү жаак каналдын тиштин тамырына жакындыгын аныктоого мүмкүндүк берет.
Бул изилдөө дарылоону пландоодо, анестезияда жана операцияларда жогорку коопсуздук менен эффективдүүлүктү камсыз кылуу үчүн төмөнкү жаактын индивидуалдуу анатомиялык өзгөчөлүктөрүн терең изилдөөнүн маанисин баса белгилейт.
Ключові слова:
төмөнкү жак сөөгү, анатома-рентгенологиялык өзгөчөлүктөр, кан менен жабдылуу, иннервация, визуалдаштыруу, рентгенографияПосилання
1. Колесников Л.Л. Международная анатомическая терминология. М.: Медицина; 2003. 424 с.
2. Иорданишвили А.К., Музыкин М.И., Нагайко А.Е., Вербицкий Е.С. Анатомия переднего отдела нижней челюсти у взрослого человека. Кубанский научный медицинский вестник. 2017;24(3):44–50.
3. Васильев Ю., Кузин А., Мейланова Р., Рабинович С., Антипова Е. Анатомо-рентгенологические исследование области подбородочной ости нижней челюсти. Часть I. Макроанатомическое и рентгенологическое исследование. Эндодонтия Today. 2014;12(4):31-34.
4. Васильев Ю.Л., Кузин А.Н. Особенности иннервации и обезболивания фронтального отдела нижней челюсти у пожилых пациентов. Эндодонтия Today. 2013;11(1):15-19.
5. Тарасенко С.В., Дыдыкин С.С., Кузин А.В. Дополнительные методы обезболивания при операции удаления зубов на нижней челюсти с учётом вариабельности их иннервации. Российская стоматология. 2014;7(1):24–30.
6. Direk F, Uysal II, Kivrak AS, Fazliogullari Z, Unver Dogan N, Karabulut AK. Mental foramen and lingual vascular canals of mandible on MDCT images: anatomical study and review of the literature. Anat Sci Int. 2018;93(2):244-253. https://doi.org/10.1007/s12565-017-0402-1
7. He X, Jiang J, Cai W, Pan Y, Yang Y, Zhu K, et al. Assessment of the appearance, location and morphology of mandibular lingual foramina using cone beam computed tomography. Int Dent J. 2016;66(5):272-279. https://doi.org/10.1111/idj.12242
8. Soto R, Concha G, Pardo S, Cáceres F. Determination of presence and morphometry of lingual foramina and canals in Chilean mandibles using cone-beam CT images. Surg Radiol Anat. 2018;40(12):1405-1410. https://doi.org/10.1007/s00276-018-2080-7
9. von Arx T, Matter D, Buser D, Bornstein MM. Evaluation of location and dimensions of lingual foramina using limited cone-beam computed tomography. J Oral Maxillofac Surg. 2011;69(11):2777-2785. https://doi.org/10.1016/j.joms. 2011.06.198
10. Kim DH, Kim MY, Kim CH. Distribution of the lingual foramina in mandibular cortical bone in Koreans. J Korean Assoc Oral Maxillofac Surg. 2013;39(6):263-268. https://doi.org/10.5125/jkaoms.2013.39.6.263
11. Bernardi S, Rastelli C, Leuter C, Gatto R, Continenza MA. Anterior mandibular lingual foramina: an in vivo investigation. Anat Res Int. 2014;2014:906348. https://doi.org/10.1155/2014/906348
12. Liang X, Jacobs R, Lambrichts I, Vandewalle G. Lingual foramina on the mandibular midline revisited: a macroanatomical study. Clin Anat. 2007;20(3):246-251. https://doi.org/10.1002/ca.20357
13. He P, Truong MK, Adeeb N, Tubbs RS, Iwanaga J. Clinical anatomy and surgical significance of the lingual foramina and their canals. Clin Anat. 2017;30(2):194-204. https://doi.org/10.1002/ca.22824
14. Kabak SL, Zhuravleva NV, Melnichenko YM, Savrasova NA. Study of the mandibular incisive canal anatomy using cone beam computed tomography. Surg Radiol Anat. 2017;39(6):647-655. https://doi.org/10.1007/s00276-016-1779-6
15. Васильев Ю.Л. Клиническо-анатомическое обоснование применения модифицированной анестезии внутрикортикальной части подбородочного нерва в стоматологической практике [автореферат дис.]. Москва; 2012. 25 с.
16. Xu Y, Suo N, Tian X, Li F, Zhong G, Liu X, et al. Anatomic study on mental canal and incisive nerve canal in interforaminal region in Chinese population. Surg Radiol Anat. 2015;37(6):585-589. https://doi.org/10.1007/s00276-014-1402-7
17. Kawashima Y, Sekiya K, Sasaki Y, Tsukioka T, Muramatsu T, Kaneda T. Computed Tomography Findings of Mandibular Nutrient Canals. Implant Dent. 2015;24(4):458-463. https://doi.org/10.1097/ID.0000000000000267
18. Kong N, Yuan H, Miao Z, Xie L, Zhu L, Chen N. [Morphology study of mandibular incisive canal in adults based on cone-beam computed tomography].Zhonghua Kou Qiang Yi Xue Za Zhi. 2015;50(2):69–73. [Chinese]
19. Hanson C, Wilkinson T, Macluskey M. Do dental undergraduates think that Thiel-embalmed cadavers are a more realistic model for teaching exodontia? Eur J Dent Educ. 2018;22(1):e14-e18. https://doi.org/10.1111/eje.12250
20. Ferreira Barbosa DA, Barros ID, Teixeira RC, Menezes Pimenta AV, Kurita LM, Barros Silva PG, et al. Imaging Aspects of the Mandibular Incisive Canal: A PROSPERO-Registered Systematic Review and Meta-Analysis of Cone Beam Computed Tomography Studies. Int J Oral Maxillofac Implants. 2019;34(2):423–433. https://doi.org/10.11607/jomi.6730
21. Шкарин В.В., Дмитриенко Т.Д., Кочконян Т.С., Дмитриенко Д.С., Ягупова В.Т. Анализ классических и современных методов биометрического исследования зубочелюстных дуг в периоде прикуса постоянных зубов (обзор литературы). Вестник Волгоградского государственного медицинского университета. 2022;19(1):9–16. https://doi.org/10.19163/1994-9480-2022-19-1-9-1
22. Liau FL, Kok SH, Lee JJ, Kuo RC, Hwang CR, Yang PJ, et al. Cardiovascular influence of dental anxiety during local anesthesia for tooth extraction. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2008;105(1):16-26. https://doi.org/10.1016/j.tripleo.2007.03.015
23. More than half of dentists say stress is affecting their practice. Br Dent J. 2019 Jan 11;226(1):7–10. https://doi.org/10.1038/sj.bdj.2019.18
24. Аюпова И.О., Махота А.Ю., Колсанов А.В., Попов Н.В., Давидюк М.А., Некрасов И.А и др. Возможности методов цефалометрического анализа рентгенологических изображений в трехмерном пространстве (обзор). Современные технологии в медицине. 2024;16(3): 62-75. https://doi.org/10.17691/ stm2024.16.3.07
25. Кулаков А.А., Рабухина Н.А., Аржанцев А.П., Подорванова С.В., Алдонина О.В. Диагностическая значимость рентгенологических методик при дентальной имплантации. Стоматология. 2006;(1):34–40.
26. Чибисова М.А., Госьков И.А., Фадеев Р.А., Андреищев А.Р., Соловьев М.М., Махлин И.А. Особенности топографии нижнечелюстного канала по данным дентальной компьютерной томографии. Институт стоматологии. 2008;4(41):102-104
27. Сирак С.В., Григорян Л.А. Лечение травм нижнеальвеолярного нерва, вызванных выведением пломбировочного материала в нижнечелюстной канал. Клиническая стоматология. 2006;(1):52–57.
28. Рогатскин Д.В. Современная компьютерная томография для стоматологии. Институт стоматологии. 2008;1(38):121–125.
29. Смирнов В.Г., Смирнова Т.А., Степаненко В.В., Митронин В.А., Бурда А.Г. Характеристика этапов постнатального формирования нижней челюсти и её значение для практической стоматологии. ндодонтия Today. 2014;12(2):39-43.
30. Sisman Y, Sahman H, Sekerci A, Tokmak TT, Aksu Y, Mavili E. Detection and characterization of the mandibular accessory buccal foramen using CT. Dentomaxillofac Radiol. 2012;41(7):558-563. https://doi.org/10.1259/dmfr/63250313
31. Афанасьев В.В., ред. Хирургическая стоматология: учебник. М.: ГЭОТАР-Медиа; 2019. 398 с.
32. Nascimento EH, Oenning AC, Rocha Nadaes M, Ambrosano GM, Haiter-Neto F, Freitas DQ. Juxta-apical radiolucency: relation to the mandibular canal and cortical plates based on cone beam CT imaging. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2017;123(3):401-407. https://doi.org/10.1016/j.oooo.2016.12.001
33. Al-Jandan BA, Al-Sulaiman AA, Marei HF, Syed FA, Almana M. Thickness of buccal bone in the mandible and its clinical significance in mono-cortical screws placement. A CBCT analysis. Int J Oral Maxillofac Surg. 2013;42(1):77-81. https://doi.org/10.1016/j.ijom.2012.06.009
34. Katranji A, Misch K, Wang HL. Cortical bone thickness in dentate and edentulous human cadavers. J Periodontol. 2007;78(5):874-878. https://doi.org/ 10.1902/jop.2007.060342
35. Ozdemir F, Tozlu M, Germec-Cakan D. Cortical bone thickness of the alveolar process measured with cone-beam computed tomography in patients with different facial types. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2013;143(2):190-196. https://doi.org/10.1016/j.ajodo.2012.09.013