ЗАБОЛЕВАЕМОСТЬ И СМЕРТНОСТЬ ОТ  МОЗГОВЫХ ИНСУЛЬТОВ В КЫРГЫЗСТАНЕ

М.Б. Ырысова

doi:10.54890/1694-8882-2025-1-272

М.Б. Ырысова

DOI:

https://doi.org/10.54890/1694-8882-2025-1-272%20

Аннотация

Жыл сайын дүйнө жүзү боюнча 15 миллион адам инсульттан жабыркайт. Алардын 5 миллиону көз жумса, дагы 5 миллиону өмүр бою майып болуп, үй-бүлөлөргө жана коомго оорчулук келтирет. Изилдөөнүн максаты: Кыргыз Республикасында инсульт оорусуна чалдыгуу жана өлүм көрсөткүчтөрүнө эпидемиологиялык талдоо жүргүзүү.
Материалдар жана методдор. 2018-2022-жж. республика боюнча оорулардын жана инсульттан өлгөндөрдүн жылдык расмий статистикалык жыйнактарынын маалыматтары боюнча оорулуулардын (биринчи жолу катталган учурлар) жана инсультттан каза болгондордун динамикасын баалоо үчүн статистикалык көрсөткүчтөр эсептелген.

Жыйынтыктар. Биз 5 жыл ичинде республиканын администрациялык-аймактык бирдиктери боюнча ооруга чалдыгуу жана өлүмгө учуроо маалыматтарына анализ жүргүздүк. Өлкөнүн региондору боюнча оорунун жана өлүмдүн орточо көп жылдык көрсөткүчү ар кандай жылдарда олуттуу айырмачылыктарга ээ, көптөгөн аймактарда бул көрсөткүч республикалык деңгээлден жогору. "Кан агуу же инфаркт деп такталбаган инсульт" диагнозу республиканын бардык региондорунда кыйла жогорку деңгээлге ээ. Ооруга чалдыгуунун жана өлүмгө учуроонун статистикалык маалыматтарынын салыштырма талдоосу инсульттан өлүмгө учуроонун көрсөткүчтөрү жалпы республика боюнча, ошондой эле облустар боюнча ооруга чалдыгуунун көрсөткүчтөрүнөн кыйла жогору экендигин көрсөттү.
Тыянактар: региондор боюнча өлүмгө учуроонун жана ооруга чалдыгуунун деңгээлинин олуттуу айырмачылыгы, ошондой эле алардын республикалык көрсөткүчтөрдөн ашып кетиши статистикалык маалыматтардын аныктыгына шек туудурат. Мээ кан тамыр оорулары боюнча дарылоо жана алдын алуу иш-чараларынын сапатын так талдоо жана пландаштыруу үчүн инсульт статистикасын иретке келтирүү керек.

Ключові слова:

оорунун жана өлүмдүн деңгээли, инсульт, мээ кан тамыр оорулары, орточо көп жылдык деңгээл. такталбаган инсульт

Біографія автора

М.Б. Ырысова, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Жалпы жана клиникалык эпидемиология кафедрасы

Посилання

1. Европейская обсерватория по системам и политике здравоохранения. Системы здравоохранения в действии: Кыргызстан. Всемирная организация здравоохранения. Европейское региональное бюро; 2022; 22 с. Режим доступа: https://iris.who.int/handle/10665/354485

2. World Stroke Organization (WSO): Global Stroke Fact Sheet 2022. Available from: https://www.world-stroke.org/ assets/downloads/WSO_Global_Strok e_Fact_Sheet.pdf

3. Hwong WY, Ang SH, Bots ML, Sivasampu S, Selvarajah S, Law WC, et al. Trends of Stroke Incidence and 28-Day All-Cause Mortality after a Stroke in Malaysia: A Linkage of National Data Sources. Glob Heart. 2021;16(1):39. https://doi.org/ 10.5334/gh.791

4. Teodoro J, Fernandes S, Castro C, Fernandes JB. Current Trends in Gait Rehabilitation for Stroke Survivors: A Scoping Review of Randozed Controlled Trials. J Clin Med. 2024;13(5):1358. https://doi.org/10.3390/jcm13051358

5. Mamytova EM, MaanaevTI, Bakaeva DI, Musaeva KS. Stroke and in-hospital mortality. Heart, Vessels and Transplantation. 2022;6(2):84. https://doi.org/10.24969/ hvt.2022.323

6. Ырысова М.Б., Касымов О.Т. Эпидемиологический анализ уровня распространённости и заболеваемости населения цереброваскулярными болезнями в Кыргызской Республике. Вестник Авиценны. 2019;21(3):472-479. https://doi.org/10.25005/2074-0581-2019-21- 3-472-479

7. Кабдрахманова Г.Б., Утепкалиева А.П., Саркулова Ж.Н., Дарин Д.Б. Современное состояние проблемы мозгового инсульта в Западном регионе Казахстана. Бюллетень сибирской медицины. 2018;17(1):239-242. https://doi.org/ 10.20538/1682-0363-2018-1-239-242

8. Ырысова М.Б., Ырысов К.Б., Тойчибаева Р.И., Аблабекова М.М. Оценка динамики заболеваемости и смертности от мозговых инсультов в Кыргызской Республике. Здравоохранение Кыргызстана. 2024:2:133-139. https://doi.org/ 10.51350/zdravkg2024.2.6.19.133.139

9. Neves G, Cole T, Lee J, Bueso T, Shaw C, Montalvan V. Demographic and institutional predictors of stroke hospitalization mortality among adults in the United States. eNeurologicalSci. 2022;26:100392. https://doi.org/10.1016/j.ensci.2022.100392

10. Pu L, Wang L, Zhang R, Zhao T, Jiang Y, Han L. Projected Global Trends in Ischemic Stroke Incidence, Deaths and Disability-Adjusted Life Years From 2020 to 2030 [published correction appears in Stroke. 2024 Jan;55(1):e23. https://doi.org/10.1161/STR.0000000000000452]. Stroke. 2023;54(5):1330-1339. https://doi.org/10.1161/STROKEAHA. 122.040073

11. Ding Q, Liu S, Yao Y, Liu H, Cai T, Han L. Global, Regional, and National Burden of Ischec Stroke, 1990-2019. Neurology. 2022;98(3):e279-e290. https://doi.org/ 10.1212/WNL.0000000000013115

12. Мачинский П.А., Плотникова Н.А., Ульянкин В.Е., Кемайкин С.П., Рыбаков А.Г. Сравнительная характеристика показателей смертности и летальности от ишемического и геморрагического инсультов в России. Известия высших учебных заведений. Поволжский регион. Медицинские науки. 2019;3(51):101–118. https://doi.org/10.21685/2072-3032-2019-3-10

13. Ramalle-Gómara E, Palacios-Castaño MI, Martínez-Ochoa E, Quiñones-Rubio C, Julian-Villaverde FJ, Marzo-Sola ME. Trends in stroke mortality in La Rioja (Spain) from 1999 to 2022. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2023;32(11):107334. https:// doi.org/10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2023.107334

14. Тургумбаева Ж.Д., Акынбеков К.У., Тургумбаев Д.Д. Структура заболеваемости и факторы риска мозгового инсульта в г. Бишкек по данным регистра. Вестник КазНМУ. 2015;3:92-96.

15. Клочихина О.А., Шпрах В.В., Стаховская Л.В., Полунина Е.А. Анализ среднемноголетней заболеваемости и смертности от инсульта в регионах Российской Федерации, вошедших в федеральную программу реорганизации помощи пациентам с инсультом. Журнал неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова. Спецвыпуски. 2020;120(12-2):37-41. https://doi.org/10.17116/jnevro202012012237

16. Bustamante A, Giralt D, García-Berrocoso T, Rubiera M, Alvarez-Sabín J, Molina C, et al. The impact of post-stroke complications on in-hospital mortality depends on stroke severity. European Stroke Journal. 2017; 2(1):54–63. https://doi.org/10.1177/2396987316681872

17. Namale G, Kamacooko O, Makhoba A, Mugabi T, Ndagire M, Ssanyu P, et al. Predictors of 30-day and 90-day mortality among hemorrhagic and ischemic stroke patients in urban Uganda: a prospective hospital-based cohort study. BMC Cardiovasc Disord. 2020;20(1):442. Published 2020 Oct 8. https://doi.org/10.1186/s12872-020-01724-6

18. Гомонова И.Ю. К вопросу о скоропостижной смерти в результате заболеваний центральной нервной системы. Судебно-медицинская экспертиза. 2013;2:52-55.