АРЕАЛ И ЭКОЛОГИЯ АЛЬФРЕДИИ СНЕЖНОЙ, ПРОИЗРАСТАЮЩЕЙ В КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКЕ

Д.К. Жакыпова; А.А. Бердалиева; П.Т. Уралиева; А.Ж. Мураталиева

doi:10.54890/1694-8882-2024-5-139

Д.К. Жакыпова А.А. Бердалиева П.Т. Уралиева А.Ж. Мураталиева

DOI:

https://doi.org/10.54890/1694-8882-2024-5-139

Аннотация

Бул макалада Кыргыз Республикасында өскөн жана ноотроптук касиеттерге ээ болгон альфредия карлуу деген аз белгилүү өсүмдүктүн изилдөөсүнө арналган. Бул теманын актуалдыгы когнитивдик жана мнестикалык жаатындагы бузулуулар менен байланышкан оорулардын өсүп жаткан көйгөйү менен түшүндүрүлөт. Кийинки мезгилде нерв жана психикалык бузулуулардын эффективдүү фармакотерапиясын изилдөө жана иштеп чыгуу милдети өзгөчө мааниге ээ, анткени бул маселелердин социалдык мааниси жогору. Ноотроптук препараттар борбордук нерв системасынын зыянданган оорулары менен байланышкан кеңири спектрде жогору нервдик иштин бузулуларын оңдоодо алмаштырылгыс ролду ойнойт. Учурда медицинада өсүмдүк фитосубстанциясына негизделген жаңы препараттарды киргизүү аркылуу дары - дармектердин ассортиментин кеңейтүү боюнча негизги багыттардын бири болуп саналат, айрыкча, ноотроптук эффектке ээ болгон препараттар. Изилдөөнүн максаты бул өсүмдүк сырьесун изилдөө. Изилдөөнүн материалдары кардуу альфредиянын гүлдөрү, сабактары, жалбырактары жана өсүмдүгүнүн тамырлары, гүлдөө учурунда жыйналган. Анализ жүргүзүү үчүн ботаникалык жана геоботаникалык методдор колдонулду. Кардуу альфредиянын ареалын жана экологиясын изилдөө фармацевтикалык изилдөөлөрдүн келечектеги багыттарын түзөт, анткени анын Кыргыз Республикасындагы таралышы жаңы фитосубстанцияларды түзүүгө мүмкүнчүлүктөрдү ачат, бул когнитивдик бузулууларды дарылоо ыкмаларын кыйла жакшыртат. Узак издөө иштеринин натыйжасында бул дары өсүмдүк сырьесу Чүй облусунда, Кемин районунда, Ак- Тюз айылында табылган. Жыйынтык: жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн жүрүшүндө кардуу альфредиянын таралышынын ареалы ийгиликтүү аныкталып, анын экологиялык өзгөчөлүктөрү сүрөттөлдү. Бул изилдөө ушул түр тууралуу түшүнүктү кеңейтүү менен гана чектелбестен, анын курамындагы активдуу заттар ноотроптук касиеттерге ээ экендигин көргөзуп турат.

Ключові слова:

Альфредия кардуу, ареал жана экология, Кыргыз Республикасы, Кемин, дары өсүмдүк сырьесу, фитосубстанция, ноотроптук эффект

Біографії авторів

Д.К. Жакыпова, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фармакогнозия жана химия каражаттарынын кафедрасы

А.А. Бердалиева, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фармакогнозия жана химия каражаттарынын кафедрасы

П.Т. Уралиева, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фармакогнозия жана химия каражаттарынын кафедрасы

А.Ж. Мураталиева, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясы

Фармакогнозия жана химия каражаттарынын кафедрасы

Посилання

1. Мураталиева А.Д., Эрмекова Д.У., Уралиева П.Т., Сабирова Т.С. Природные ресурсы лекарственных растений и их рациональное использование в Кыргызской Республике. Известия Национальной академии наук Кыргызской Республики. 2023;(7):169-174.

2. Шилова И. В., Суслов Н. И. Исследования по разработке ноотропных средств на основе растений Сибири. Образовательный вестник «Сознание». 2011;13(4): 210.

3. Гришина Н.А. Подбор способов получения суспензионной культуры Alfredia cernua (L.) Cass. [Магистерская диссертация]. Томск; 2022. 51 с.

4. Иманбердиева Н.А., Лебедева Л.П. Лекарственные растения Ат-Башинской долины Внутреннего Тянь-Шаня Кыргызстана и проблемы сохранения природных ресурсов. Научные результаты биомедицинских исследований. 2016;2(2):37-43.

5. Лазьков Г.А., Умралина А.Р. Эндемики и редкие виды растений Кыргызстана (Атлас). Анкара: ФАО; 2015. 235 с.

6. Сазыкулова Г.Д., Култасова С.У. Лекарственные растения ущелья Четинди Сокулукского района. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2017;(5-1):107-108.

7. Токтоналиев И.У. Лекарственные препараты растительного происхождения: использование в системе практического здравоохранения. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2017;(7):125-127.

8. Шилова И.В. Химический состав альфредии снежной. Беликовские чтения: сборник научных трудов IV Всеросийской научно-практической конференции. Пятигорск, 2015:139-140.

9. Mustafin RN, Shilova IV, Suslov NI, Kuvacheva NV, Amelchenko VP. Nootropic Activity of Extracts from Wild and Cultivated Alfredia Cernua. Bull Exp Biol Med. 2011;150(3):333–335. https://doi.org/10.1007/s10517-011-1135-0

10. Shilova IV, Minakova MY, Kuvacheva NV., Kolmakova A.A., Losev V.N. Biologically active substances in the aqueous fraction of Alfredia cernua (L.) Cass. extract possessing antiamnesic properties. Pharmaceutical Chemistry Journal. 2021;54(12):1239-1242. https://doi.org/10.1007/s11094-021-02349-5

11. Новожилова Е.В., Бойко Е.В. Морфологическое и анатомическое строение Alfredia (Asteraceae). Turczaninowia. 2019;22(4):42-56. https://doi.org/10.14258/ turczaninowia.22.4.6