КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ӨНӨКӨТ ООРУЛАРДЫ ДАРЫЛООДОН АЛЫНГАН САБАКТАР: МЕДИЦИНАЛЫК БЕЛИМ БЕРҮҮГӨ ТИЙГИЗГЕН ТАСИРИ
Аннотация
Корутунду: Өнөкөт жугуштуу эмес оорулар буткул дуйнөдө анын ичинде Кыргызстанда дартка чалдыгууга жана өлүмгө алып келген негизги себептердин бири болуп эсептелет. Маалыматтар көрсөткөндөй, бүгүнкү күндө өнөкөт жугуштуу эмес ооруларды дарылоо олуттуу маселелердин бири болуп калууда, бул көйгөй менен бүткүл дүйнөдөгү саламаттык сактоо системасы бет келишүүдө, ошондуктан ар бир саламаттык сактоо системасы бул маселени жергиликтуу шарттарга ылайык келе тургандай чечуусу керек. Бул макалада «Кант диабети» боюнча Кыргызстанда мурда жүргүзүлгөн изилдөөлөрдүн жыйынтыктарынын мисалында өнөкөт жугуштуу эмес ооруларды талаптагыдай кароо учун зарыл болгон элементтер каралат. Кыргызстанда өнөкөт жугуштуу эмес ооруларда жардам берүүнүн бир кыйла начар элементтери болуп «Бейтапты окутуу жана анын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү» жана «Дарылоодо жолун жолдоочулук» экендиги көрсөтүлөт. Өнөкөт оор абалдар кебейген ушундай мезгилде Кыргызстандагы медициналык билим беруу оптималдаштырууга муктаж деген жыйынтык чыгарсак болот. Көп тармактар боюнча окутууну жакшыртуу, клиникалык көндүмдөрдөн жеке инсандык мамиленин көндүмдөрүнө чейин, анын ичинде коомдук саламаттык сактоо маселелерине окутуунун зарылдыгы талап кылынат. Медициналык билим берүү системасындагы өзгөрүүлөр жана кайра куруулар саламаттык сактоо системасында өнөкөт жугуштуу эмес оорулар учурунда жардам берүүнү уюштурууга өз таасирин тийгизбей койбойт.
Посилання
1. Beaglehole R, Epping-Jordan J, Patel V, et al. Improving the prevention and management of chronic disease in low-income and middle-income countries: a priority for primary health care. Lancet 2008; 372(9642): 940-9.
2. WHO. General Principles of Good Chronic Care: Integrated Management of Adolescent and Adult Illness. Geneva: World Health Organization,2004.
3. WHO. Preventing chronic diseases: a vital investment. Geneva: World Health Organization, 2005.
4. Yach D, Hawkes C, Gould C, Hofman K. The Global Burden of Chronic Diseases. JAMA 2004; 291(2): 2616-22.
5. Nolte E, McKee M. Introduction. In: Nolte E, McKee M, eds. Caring for people with chronic conditions: A health system perspective. Maidenhead: Open University Press; 2008.
6. WHO. Kyrgyzstan Country Health Profile. 2013. http://vww.who.int/countries/kgz/en/ (accessed February 28 2013).
7. World Bank. Millennium Development Goals for Health in Europe and Central Asia. Washington D.C.: World Bank, 2004.
8. Akunov N, Ibraimov A, Akkazieva B, Pankova O, Jakkab M, Kojokeev K. Quality of treatment and prevention of cardiovascular diseases in the in the Kyrgyz Republic. Bishkek: Health Policy Analysis Unit, Center for Health System Development, 2007.
9. Young JH, Parler P, Bristol B, Klag MJ. The coming epidemic: hypertension in rural Kyrgyzstan, Central Asia. J Hum Hypertens 2005; 19(2): 145-8.
10. International Diabetes Federation. International Diabetes Federation Diabetes Atlas 3rd Edition. Brussels: International Diabetes Federation, 2006.
11. Jakab M, Lundeen E, Akkazieva B. Health System Effectiveness in Hypertension in Kyrgyzstan. Bishkek: Health Policy Analysis Unit, Center for Health System Development, 2007.
12. Hopkinson B, Balabanova D, McKee M, Kutzin J. The human perspective on health care reform: coping with diabetes in Kyrgyzstan. Int J Health Plann Manage 2004; 19(1): 43-61.
13. Beran D, Abdraimova A, Akkazieva B, McKee M, Balabanova D, Yudkin JS. Diabetes in Kyrgyzstan: changes between 2002 and 2009. Int J Health Plann Manage 2012.
14. Beran D, Yudkin J, de Courten M. Assessing health systems for insulin-requiring diabetes in sub- Saharan Africa: developing a ‘Rapid Assessment Protocol for Insulin Access’. BMC Health Services Research 2006; 6(1): 17.
15 Abdraimova A, Beran D. Report on the Rapid Assessment Protocol for Insulin Access in Kyrgyzstan. London: International Insulin Foundation, 2009.
16. WHO. Innovative Care for Chronic Conditions: Building Blocks for Action. Geneva: World Health Organization. 2002.
17. Bury M. Chronic illness as a biographical disruption. Sociol Health Illn 1982; 4(2): 167-82.
18. Beran D. Health systems and the management of chronic diseases: lessons from Type 1 diabetes. Diabetes Management 2012; 2(4): 1-13.
19. Nolte E, Bain C, McKee M. Diabetes as a tracer condition in international benchmarking of health systems. Diabetes Care 2006; 29(5): 1007-11.
